Jonge belgische fotografie: Brazilië volgens Frederik Buyckx

De nog jonge Vlaamse fotograaf Frederik Buyckx (1984) trok naar Rio, nestelde zich voor enkele maanden in een kamer in de beruchte favela’s en fotografeerde er wat hem onder ogen kwam.

Drie miljoen opeengepakte mensen op het strand van Copacabana in Rio de Janeiro om paus Franciscus te zien en, tijdens de misviering, te horen wat hij te zeggen had over hun land. De foto’s zijn de wereld rond gegaan. Het waren beelden van een krioelende menigte die van op afstand op een mierenhoop leek. Wie was die menigte, wie waren die miljoenen Brazilianen uit een land boordevol zon en problemen.

De nog jonge Vlaamse fotograaf Frederik Buyckx (1984) trok naar Rio, nestelde zich voor enkele maanden in een kamer in de beruchte favela’s en fotografeerde er wat hem onder ogen kwam. Niet zomaar vrijblijvend maar met een doel. Hij wilde uitvissen wat de onderbuik van die wereldstad nu het meest bezig houdt, Jezus, hun uiterlijk of voetbal. Het werd een ongewone documentaire waarmee hij een onderscheiding veroverde in de wedstrijd van World Photo Press, de Paule Pia prijs won en de Nikon prijs voor belovende jonge fotografen binnen haalde. Geen kattepis zou de uitgewuifde Jan Becaus in het VRT-journaal misschien gezegd hebben.

Maar, dit terzijde, de beelden die Buyckx nu in het FoMu laat zien zijn geen kopieën van de zoveel andere foto’s die we van de beruchte armenwijken uit Braziliës’ hoofdstad kennen. Het zijn ontroerende documenten van iemand die, dagelijks levend tussen de autochtonen, dit leven heeft gevat en er niet zozeer de miserie heeft van willen tonen maar wel de manier waarop zij met die miserie omgaan.

De titel van de tentoonstelling geeft perfect weer waar de klemtoon van de fotograaf lag. Het waren niet de bloedige afrekeningen tussen de rivaliserende drugsbendes, niet de hardhandige politie interventies, de bedroevend schamele armoede en wanhoop na wekenlange doorregende zelf ineen geknutselde barakken, en de graatmagere straathonden op zoek naar wat eetbaars. Hij zal het uiteraard gezien hebben maar zijn cameraoog richtte zich vooral op een meer menselijker aspect van die samenleving.

Dat voetbal en Brazilië haast synoniemen zijn is een open deur instampen. Maar, vertelt Filip Huysegems in de tentoonstellingscatalogus, wie ter plaatse ooit in een voetbalstadion een wedstrijd bijwoonde gelooft eigen oren en ogen niet. Bij ieder doelpunt dat werd gescoord ontplofte de wereld rond mij in zuivere extase. En de hele speeltijd lang zat ik midden een veelkleurige oceaan van liederen, wuivende supporters en alle soorten slagwerk. Maar de fotograaf heeft die clichés vermeden. Hij ziet vanuit de hoogte een uitgeleefd voetbalveld temidden de stad waar jonge adolescenten de bal in doel trachten te trappen of hetzelfde doen op een veld dat boven op een gebouw ligt. Het gaat om het spel en om de krachtmeting die op andere foto’s onderwerp is van body cultuur, overal waar zich een paal of een muur bevindt om op te kruipen of af te springen. Altijd klaar voor een fysieke uitdaging.

Op dat punt kennen de vrouwen hun weerga niet. Uitdagen door make-up, kledij of wat er moet voor doorgaan, houdingen, tatoeages of piercings, het is dagelijkse kost en voor iedereen, jong en oud, slank of lekker in het vet. En ook de mannen kennen er wat van. Zovel mogelijk met een blote bast, en zeker met tatoeages. Buickx.maakte een prachtige foto van een man, ruggelings gezien met op ieder schouderblad een vleugel die uitkijkt over een stadswijk. Als een engel die klaar staat om over de huizen te vliegen, zoals in de film van Wim Wenders. En dan is er Jezus of de attributen die er bij horen. Een man die rond zijn hals een rozenkrans heeft laten tatoeëren met kruisje of een andere die op zijn bovenarm een lijdende Christusfiguur met doornenkroon heeft laten plaatsen. Maar ook een publieke telefooncel versierd met covers van seksmagazines als symbool van de zonde.

Buyckx heeft een reportagestijl ontwikkeld met duidelijk esthetische inslag. Hij zocht niet alleen een zuiver weergeven van situaties maar ving ze in een context die ze op een hoger plan plaatste. Documentairefotografie met een duidelijk artistiek randje.

Ludo Bekkers

Tentoonstelling “Jesus, make-up and football” Antwerpen, FoMu, nog tot 6 oktober.