Is Antwerpen nu van iedereen, of niet?

De twist tussen Bart De Wever en Patrick Janssens is dezelfde als die tussen Irving Berlin en Woody Guthrie.

De Antwerpse burgemeester Patrick Janssens (SP.A) en zijn uitdager Bart De Wever (N-VA) stonden lijnrecht tegenover elkaar. De Wever wil de stadsslogan weg, Janssens wil niet in een nieuw college zonder die slogan. In veel commentaren achteraf werd het debat afgedaan als een typische electorale rel, een hanengevecht onder opponenten.

Met alle respect, het zal wel dat Janssens en De Wever begaan zijn met strategie en tactiek, zeker nu de verkiezingscampagne volop woedt. Maar het zou fout zijn om het debat daartoe te verengen. De vraag of de stad wel of niet van iedereen is, is een fundamentele kwestie. Het gaat om een breuklijn die al bij menige verkiezing in binnen- en buitenland de gemoederen heeft beroerd. Ze stelt namelijk een wezenlijke bestuurskeuze aan de orde: opteert men voor een inclusieve of voor een exclusieve aanpak? Legt een regering (of een stadsbestuur) de focus van haar beleid op het samenhouden van de groep, of vooral op het afbakenen ervan?

Het een breuklijn waarrond vaak wordt gemobiliseerd, en nu eens wint de voorstander van de ‘exclusieve’ politiek, dan weer die van de ‘inclusieve’. Nicolas Sarkozy werd in 2007 Frans president, ook al had hij relschoppers in de banlieues ‘racaille’ genoemd en gesuggereerd dat een hogedrukreiniger van pas zou komen. Harde taal, maar een meerderheid van Fransen stemde voor die boodschap. In de VS heeft de Republikeinse presidentskandidaat Mitt Romney zich dan weer in de problemen gewerkt nu blijkt dat hij veel Amerikanen als profiteurs beschouwt over wie hij zich als president ‘niet hoeft te bekommeren’.

De meest welluidende variant van die blijkbaar zo existentiële politieke twist woedde zeventig jaar geleden al tussen twee beroemde Amerikaanse liedschrijvers. In 1940 schreef Woody Guthrie This Land Is Your Land, als reactie op God Bless America, de erg patriottische hymne van Irving Berlin. ‘Let us all be grateful for a land so fair’, had Berlin getoondicht. Te hol, een valse evocatie van een niet-bestaand gevoel van eenheid, vond Guthrie, zeker als lied van een land waar zovelen uit de boot vielen. Dus zong hij in zijn antwoord op Berlin zeer expliciet: ‘This land is made for you and me.’

De tweedeling van toen bestaat nu nog. Als zangeressen als Celine Dion op plechtigheden met vlagvertoon hun versie van God Bless America aanheffen, zorgt dat onveranderlijk voor kippenvel bij de aanwezige burgers en notabelen. Tegelijk blijft Bruce Springsteen op zijn rockconcerten This Land Is Your Land zingen, en hij draagt het op aan al wie weinig fortuinlijk is. Springsteen legt ook uit waarom Guthry’s boodschap zo actueel blijft: ‘It’s easy to let the best things slip away.’ Dus moet men vooral zorgen dat iedereen mee kan blijven.

Ook in Antwerpen hebben de politieke toonzetters elk hun refrein gekozen. Dat ze dat dan vooral zo luid mogelijk laten weerklinken. Dit meningsverschil is namelijk oneindig essentiëler dan opstootjes over de foto van Janssens junior op de cover van het personality-magazine Patrick, of de weigering van De Wever om N-VA’ers naar de debatten van ATV te sturen. Dat is lawaai eigen aan campagnes, volstrekt irrelevant vergeleken bij de vraag wat de twee kandidaat-burgemeesters met Antwerpen en met de Antwerpenaren willen.