Indexhypocrisie gaat gewoon door

In België is het klaarblijkelijk landverraad of erger om het indexbeest recht in de ogen te kijken. Men werkt aan de symptomen maar niet aan de grond van de zaak.

Ten tweede maal op enkele maanden tijd wil de regering Di Rupo ingrijpen in de samenstelling van de index der consumptieprijzen.

In het begin van het jaar voerde men een aanpassing door die er toe leidde dat de prijseffecten van de koopjesperiode sneller en integraler in de indexkorf terechtkomen. Deze keer blikt de regering in de richting van de voedings- en telecomprijzen. Het is, zo luidt het officieel, de bedoeling tot een betere weergave van de reële prijzen uit deze sectoren in de index van de consumptieprijzen te komen.

Het spreekt voor zich dat het zeer toe te juichen valt wanneer pogingen ondernomen worden om een belangrijke indicator van de gang van zaken in de economie als de index van de consumptieprijzen zo correct mogelijk samen te stellen. Diverse excellenties uit de regering-Di Rupo I laten er evenwel nauwelijks twijfel over bestaan dat de echte bedoeling van deze oefening er in bestaat de Belgische inflatie naar beneden te brengen. Met een lagere inflatie zal de indexering van de brutolonen ook minder verhogend werken op de loonkosten en zodoende de concurrentiepositie van de ondernemingen helpen, zo luidt de ware redenering achter de wijzigingen in de indexsamenstelling. Politiek een briljante strategie want zo kan men indexeringsmechanisme an sich ongemoeid laten. Sociaal-economisch biedt deze aanpak echtre geen perspectieven.

België zag zich de voorbije jaren inderdaad geconfronteerd met relatief hogere inflatie. Tussen 2007 en 2012 steeg de inflatie gecumuleerd bij ons met 13,5%, in het geheel van de eurozone met 10,7%. Bekijkt men de voorbije tien jaar (2003-2012) dan komen + 25,3% (België) en + 23,2% (eurozone) op de tabellen. Met een land als Duitsland is het inflatieverschil nog eens tuk groter.

Die licht hogere inflatie hoeft niet direct een probleem te zijn maar is dat voor een land als België wel. Wij zijn een zeer open economie met als gevolg dat onze welvaart en de tewerkstelling hier erg afhankelijk zijn van de mate waarin onze ondernemingen in het internationale handelsgebeuren competitief de strijd kunnen aangaan met buitenlandse concurrenten.

De relatieve loonkosten spelen een belangrijke rol inzake competitiviteit. Het indexeringsmechanisme maakt dat een hogere inflatie zich automatisch gereflecteerd ziet in een stijging van de relatieve loonkosten. Bovendien werkt het indexeringsmechanisme de stijging van de inflatie zelf ook verder in de hand.

Ondernemingen zullen immers trachten de gestegen loonkosten te recupereren via verhoging van de prijzen. In de meer beschermde sectoren van de economie lukt dat uiteraard makkelijker dan in de sectoren gekenmerkt door stevige concurrentie vanuit het buitenland. In deze laatste sectoren zorgt het indexeringsmechanisme vooral voor afbraak van de tewerkstelling.

Het is echt geen toeval dat België binnen de groep van de geïndustrialiseerde landen het enige land is dat een systeem van automatische indexering van de bruto-lonen kent. Het systeem maakt dat de loonvorming te ver af gaat staan van wat er in de economie gebeurt en dat het aanpassingsvermogen van het sociaal-economisch weefsel zwaar gehypothekeerd wordt. Het weegt op de tewerkstelling en zorgt voor een sluipende aantasting van het concurrentievermogen. Zodoende weegt het automatische indexeringsmechanisme ook op de evolutie van de publieke financiën.

Het tegenargument dat het voor een behoud van de koopkracht zorgt, houdt geen steek en wel omwille van twee redenen. Ten eerste, in de mate dat het systeem voor werkloosheid zorgt, tast het uiteraard de koopkracht aan van zij die hun job verliezen (of van zij die geen job kunnen bemachtigen). Ten tweede, de koopkracht in vergelijkbare Europese landen die geen automatische indexering kennen, blijft zeker niet achter op de Belgische.

De index van de consumptieprijzen manipuleren met als doelstelling de inflatie te drukken, zal dus hooguit enige korte termijneffecten te zien geven. Omdat de automatische indexering van de brutolonen ongewenste resultaten oplevert en omdat met name vakbonden en PS zich blijven verzetten tegen een ernstige aanpassing van het systeem, pakt men de voeding van het mechanisme aan en niet het mechanisme zelf. De thermometer onbruikbaar maken om zo de indruk te wekken dat de patiënt geen koorts meer heeft, zet geen zoden aan de dijk.

Johan Van Overtveldt