Hoe stel je een wilsverklaring op?

Vandaag bestaat nog heel wat onwetendheid en verwarring over wilsverklaringen.

De inmiddels populaire LEIF-kaart, het plastic kaartje waarop wilsverklaringen staan, biedt de mogelijkheid mee te beslissen over het eigen levenseinde. Er zijn meerdere mogelijkheden om dat te doen.

Het tijdstip van overlijden wordt vandaag bij 1 op de 2 mensen gestuurd door medische beslissingen. Wil je een stem in het kapittel wanneer je de dood in de ogen kijkt na een ongeval? Laat je liever alles over aan je arts als je terminaal ziek bent? Mag je familie zich moeien met de wijze waarop je leven eindigt als je in een coma ligt? Het is goed om eens na te denken over het levenseinde voor dat in het vizier is en een en ander op papier te zetten.

Daar bestaat vandaag nog heel wat onwetendheid over en verwarring. Sommige mensen zetten bijvoorbeeld op papier dat ze ‘niet willen afzien’ wanneer het einde nadert, terwijl dit een patiëntenrecht is die niet op papier moet worden gezet. Anderen stellen een eigen wilsverklaring op om euthanasie te laten toepassen wanneer ze door een hersenbeschadiging hun naasten niet meer herkennen, maar dat laat de wet niet toe. Volgens de euthanasiewet moet je je verzoek tot euthanasie zelf helder, bewust en weloverwogen met je arts bespreken. Een wilsverklaring om euthanasie toe te passen kan enkel gebruikt worden als je in een onomkeerbaar coma bent beland. Het mag vandaag niet gebruikt worden in geval van dementie.

Wil is niet altijd wet

Wie zelf wil beslissen over zijn levenseinde kan kiezen uit diverse mogelijkheden. Je kan euthanasie vragen en je kan een positieve of negatieve wilsverklaring opstellen. Euthanasie kan je vragen op een moment dat je ernstig ziek bent, ondraaglijk lijdt en nog helder kan denken. Een verzoek tot euthanasie voorzien als je nog in goede gezondheid verkeert, mag wettelijk alleen gebruikt worden als je in een onomkeerbaar coma belandt. Men noemt dit een positieve wilsverklaring.

Wat je wel kan doen als je nog gezond bent, is op papier zetten dat je bepaalde behandelingen of onderzoeken weigert in geval je niet meer in staat zou zijn om daar mee over te beslissen. Dit is geen euthanasie, aangezien je hier geen levensbeëindigende behandeling vraagt. Integendeel, je weigert iets, en daarom noemt men dit een negatieve wilsverklaring. Een negatieve wilsverklaring is juridisch afdwingbaar: je arts moet jouw wens hier respecteren. Een vraag om euthanasie of een positieve wilsverklaring is daarentegen niet juridisch afdwingbaar: je arts kan weigeren om euthanasie uit te voeren.

Doodswens op papier

Als je lijdt aan een ernstige aandoening en euthanasie wenst, dan volstaat het om dat aan je arts te vragen, je wens op een stukje papier te schrijven en hem dat te bezorgen. De formulering “Ik wil euthanasie”, met je naam, datum en handtekening volstaan. Jouw arts contacteert een tweede arts die met jou komt praten en nagaat of je wettelijk in aanmerking komt voor euthanasie. Dat kan een LEIFarts zijn, dit is een arts, meestal een huisarts, met een bijkomende opleiding in levenseindeproblematiek. Ben je niet meer in staat om je wens neer te schrijven, dan kan je ook 2 getuigen inroepen. Wens je euthanasie terwijl je waarschijnlijk niet zou overlijden binnen afzienbare tijd (bv. bij ondraaglijk psychisch lijden), dan is advies van nog een derde arts vereist.

Niet willen rekken

Euthanasie gaat voor jou een stap te ver, maar je wil wel geen levensverlengende behandelingen als je een uitzichtloze situatie belandt? Dan vul je best een negatieve wilsverklaring in op een daarvoor bestemd document. Dat doe je best samen met je arts of een zorgverstrekker die hier ervaring mee heeft. In zo’n negatieve wilsverklaring kan je preciseren welke behandelingen en onderzoeken je al dan niet nog wenst, mocht je niet meer in staat zijn om zelf te oordelen: bij coma, dementie of verwardheid,… wil ik bijvoorbeeld niet meer kunstmatig beademd worden, geen antibiotica meer krijgen, enzovoort. Het document somt verschillende mogelijkheden op, maar je kan er naar believen aan toevoegen. Je hoeft ook niet overal een keuze te maken. Het volstaat wanneer je op het document noteert dat je geen levensverlengende behandelingen wensen. Ook dat volstaat als negatieve wilsverklaring. Stel je een negatieve wilsverklaring op, zorg dan voor meerdere fotokopieën: voor jezelf, je huisarts, je naasten, een vertrouwenspersoon.

Waker of gezel

Je kan los van enige wilsverklaring iemand aanduiden die je wensen kent en jouw stem vertolkt als jij dat moeilijk vindt of het niet meer kan. Hier wordt een onderscheid gemaakt tussen een vertrouwenspersoon en een vertegenwoordiger. Een vertrouwenspersoon is iemand die je bv. vergezelt naar je arts. Hij of zij ondersteunt je, maar mag niets beslissen in jouw plaats. Een vertegenwoordiger beslist ook niets in jouw plaats, maar maakt de zorgverstrekker attent op je wilsverklaringen als jij dat niet meer kan. Bij het opstellen van een negatieve wilsverklaring kan je best een vertegenwoordiger vermelden: iemand die erover zal waken dat je wensen worden gerespecteerd. De vertegenwoordiger ondertekent de wilsverklaring dan mee.

Het planparcours

Vanuit het Levenseinde InformatieForum (LEIF), een open initiatief van mensen en verenigingen die streven naar een waardig levenseinde voor iedereen, wordt voortdurend concrete informatie verspreid naar de bevolking. Het LEIFblad, een praktisch magazine boordevol toegankelijke informatie, handige documenten en tips over wat je kan doen en vooraf kan plannen, wordt gratis verspreid. Je vindt het via de apotheken, de gemeenten en bibliotheken.

Vraag je het aan via de website, dan word je vriendelijk verzocht de verzendingskosten te betalen (ongeveer 1 euro). Je kan het boekje ook gewoon downloaden. LEIF biedt voortaan ook de (gratis) mogelijk om alle wilsverklaringen op een plastic kaartje te zetten. Deze kaart vervangt de wilsverklaringen natuurlijk niet, maar brengt samen wat u geregistreerd hebt. Zodat, wanneer je morgen tegen een boom rijdt, en de hulpdiensten het kaartje vinden, ze meteen weten of je al dan de regie in eigen handen wil houden.

Levenseinde InformatieForum: www.leif.be

Marleen Finoulst, Bodytalk