Hoe ongezond is geluidshinder?

Het is ontnuchterend vast te stellen hoe weinig stil Vlaanderen nog is.

Het is ergerlijk dat een wetenschapper zijn positie misbruikt om een persoonlijk ongenoegen aan te pakken. Dat zijn universiteit zich daartoe leent, is vreemd.

Het is ontnuchterend vast te stellen hoe weinig stil Vlaanderen nog is. Je moet eens proberen zonder geluidshinder te filmen in onze regio. Zelfs in stiltegebieden is er verstoring, vooral vanuit de lucht, van vliegtuigen, of vanuit de onmiddellijke omgeving, van motoren en grasmachines.

Het is evident dat het vooral erg is voor mensen die in de buurt van een grote luchthaven wonen. Maar of dat verantwoordt dat je misbruik maakt van je positie als academisch gezondheidseconoom, is een andere kwestie.

Begin deze week liep er een persbericht binnen van de Universiteit Gent, onder de kop ‘Concentratievluchten boven de Noordrand stijgen op één jaar tijd met 12%’. Binnen het uur kwam dat persbericht nog eens binnen, verstuurd door de auteur ervan: Lieven Annemans, hoogleraar gezondheidseconomie aan de universiteiten van Gent en Brussel. ‘Zeer verontrustende cijfers inzake vliegtuigconcentratie en de schadelijke gezondheidseffecten ervan’ stond er in de begeleidende mail.

Annemans woont in Wemmel, in de fameuze noordrand van het vliegverkeer van de luchthaven van Zaventem. Ergert zich waarschijnlijk blauw aan het feit dat hij steeds minder rustig in zijn tuin kan zitten zonder verstoord te worden door overvliegende vliegtuigen – begrijpelijk overigens. Maar om dat maatschappelijk te willen aankaarten door een flagrante schending van de meest eenvoudige regels inzake gedegen wetenschappelijk werk is onaanvaardbaar.

‘Op basis van recente gegevens van collega’s uit Keulen en Zürich ben ik tot onrustwekkende conclusies gekomen’, luidt het in het bericht. ‘In dergelijke zones van concentratie verhoogt de kans op hart- en vaatziekten significant. Onze berekeningen tonen dat hierdoor 20 tot 80 extra gevallen van hart- en vaatziekten worden veroorzaakt per jaar in Noord- en Oostrand samen, waarvan 5 tot 20 met fatale afloop… Deze sterfgevallen komen niet op de eerste pagina van de krant, maar ze zijn er wel.’

Ineens stond het wel in de krant: 80 hartaanvallen rond luchthaven (Zaventem), stress vliegverkeer Zaventem doodt tot tien mensen per jaar. Dat soort titels. Maar waar is de wetenschap achter het verhaal? Annemans’ werk is niet gepubliceerd in vakbladen, niet voorgelegd aan collega’s die het screenen op betrouwbaarheid. Zijn publicatielijst vermeldt een brede waaier aan topics – dikwijls een veeg teken inzake wetenschappelijke kwaliteit – maar niets over gezondheidsstress gekoppeld aan luchthavens.

De vage referentie naar de ‘recente gegevens van collega’s uit Keulen en Zürich’ wekt ook al weinig vertrouwen. Zeker omdat een korte screening van de vakliteratuur inzake het onderwerp een veel genuanceerder verhaal geeft. In een recente publicatie over de luchthaven van Zürich staat onder meer te lezen dat modellen weliswaar ‘suggereren’ dat luchtverkeer een negatief effect heeft op specifieke gezondheidsproblemen (zoals slapeloosheid en hoofdpijn), maar dat er anderzijds slechts kleine en onbeduidende effecten op de gezondheidstoestand en het doktersbezoek van individuen zijn. Een publicatie over de luchthaven van Frankfurt zegt in essentie hetzelfde: de resultaten suggereren een relatie tussen geluidshinder en gezondheid, maar het aantonen van de causaliteit ervan is moeilijk en de bestaande evidentie ervoor is niet sluitend. We weten het dus niet.

Het is ergerlijk dat een in principe geëerd academicus zich hier beweegt op het lage niveau van ngo’s die wetenschap misbruiken om een visie of een strijdpunt geloofwaardiger te maken. Een kleine greep uit het recente aanbod. Een link tussen een artificiële jetlag en het voorkomen van spontane abortussen bij muizen wordt gebruikt om te wijzen op het risico van een zwangerschap voor stewardessen en ploegenwerksters. Obscuur werk uit Turkije en Argentinië dat een verband claimt tussen draadloze internetverbindingen en problemen met teelbalcellen bij ratten en de beweeglijkheid van zaadcellen bij mensen, wordt aangewend om te waarschuwen voor wifi-verbindingen.

Ook de commotie rond een besmetting van 19 mensen met de sinds het Duitse drama van vorig jaar als vreselijk beschouwde ehec-bacterie kwam prominent in het nieuws, terwijl het in feite een héél zwakke vorm van de bacterie betrof, en het om niet meer ging dan een banale voedselvergiftiging als gevolg van het eten van rauw rundsvlees (filet americain). Héél lang geleden kreeg ondergetekende af te rekenen met een mislukt schoolkamp als gevolg van een massale voedselvergiftiging. Iedereen werd eerst naar een ziekenhuis en vervolgens naar huis gebracht om onder moeders goede zorgen te genezen. Verder werd daar geen spel over gemaakt, het hoorde bij de kleine risico’s van het leven.

Vandaag zijn die kleine risico’s blijkbaar ondraaglijk groot geworden.

Dirk Draulans