Het probleem dat de formateur zelf creëerde

Formateur Di Rupo staat voor cruciale onderhandelingen: over de begroting, en dus over onze welvaart. En dat in een context waarin sommige onderhandelaars hun toegevingen van de voorbije weken willen compenseren door een harde opstelling in de sociaaleconomische dossiers.

Het is nooit evident om minstens 10 miljard euro te besparen, maar deze keer staan de zenuwen extra gespannen. Die stresssituatie is, wat paradoxaal, in de hand gewerkt door Elio Di Rupo (PS) zelf. Hij manoeuvreerde namelijk naar een communautair akkoord dat voor één partij nog voordeliger bleek dan voor de anderen: de PS.

Vanuit PS-perspectief onderhandelde Di Rupo met brio. Rond B-H-V ging hij al bij al ongewoon ver mee met de Vlaamse eisen, en hij verhinderde vooral dat de Franstaligen ook maar één spectaculaire eigen eis konden verzilveren. Volgens de maatstaven van vroegere communautaire akkoorden was dat luik ’te Vlaams’.

Door dat ’te Vlaamse’ akkoord zag het FDF zich verplicht het kartel met de MR op te blazen. Wie denkt dat de formateur dat vooraf niet had ingeschat, onderschat hem. Zijn sympathie met de villabewoners in de Brusselse Rand is beperkt tot de wetenschap dat hij de PS schade berokkent als hij de francofone belangen te openlijk te lauw behartigt. Maar in wezen is de Rand pasmunt.

Daarop volgde de onderhandeling over Brussel. Het akkoord dat daaruit voortvloeide, was ’té Brussels’. Ook geen toeval: het financieel armlastige, verpauperde maar politiek zo belangrijke Brussel raakt Di Rupo wel. Dus haalde de formateur meer geld voor Brussel binnen dan decent is.

Het nettoresultaat? De grote concurrent van de PS, de MR, is verzwakt. In Brussel verdubbelt straks dat effect. Bij gemeentelijke verkiezingen komt de sjerp meestal toe aan de grootste partij, en dus zit de Brusselse PS op rozen: apart zijn het FDF en de MR elk minder dan half zo sterk als samen. En straks wachten de nieuwe Brusselse burgemeesters de nieuwe miljoenen euro’s extra.

De PS cashte in het communautaire – en zelfs opzichtig -, maar dreigt daarvoor nu een prijs te betalen in… het sociale. Charles Michel weet dat de MR nog altijd met redelijk lege handen staat en aast op klinkende resultaten. Ook Alexander De Croo kondigde al aan dat de Open VLD op haar strepen staat, ook hij vecht via de onderhandelingen voor zijn politieke overleven.

Ook de linkerkant ontwapent niet. Voor het eerst zou de SP.A wel eens radicalere sociale eisen durven te formuleren dan de PS. Bruno Tobback heeft al aangekondigd dat hij zo de door de liberalen geïnstigeerde liquidatie van de groenen wil compenseren. En tegelijk kan hij zijn linkerflank bewapenen tegen dezelfde groenen. En het ABVV-FGTB roept nu al te wapen tegen een ‘onaanvaardbare’ nota-Di Rupo, een nota die voor de liberalen dan weer te soft is.

De PS’ers zitten in een onwennige positie: als enige continue regeringspartij sinds 1988 keurden ze elk Globaal Plan of Generatiepact goed. Maar voor het eerst in decennia is er geen brede christendemocratische rug zoals die van Dehaene meer om achter te schuilen. De PS kan dus niet meer doen waar ze goed in was, namelijk de klassieke PS-rol spelen: eerst hard onderhandelen, dan het bekomen akkoord loyaal verdedigen, om achteraf weer tegen te wringen in de uitvoering. Ditmaal moet Di Rupo voor het oog van het land bewijzen wat de PS kan.

Walter Pauli