Het privéleven van politici is relevant

Dat Ireen Houben en Jos Ghysen een totaal uiteenlopend beeld van hun lang vervlogen relatie hebben, is normaal.

Het is onwaarschijnlijk welke commotie de verhalen over het onbetamelijk gedrag van ex-journalist en politicus Pol Van den Driessche en ex-radioman en televisiecoryfee Jos Ghysen hebben losgeweekt. Alsof verhalen van funest machtsmisbruik met een seksuele connotatie niet altijd hebben bestaan. Iedereen die wat rondloopt in de wereld wordt ermee geconfronteerd.

Je ziet het in de academische context waarin je tijdelijk leeft: je ziet hoe sommige hoogleraren aantrekkelijke meisjes bevoordeligen bij het verdelen van onderzoeksmandaten in ruil voor seksuele gunsten. Je maakt het mee in je beroepsleven, in je privéleven. Je ziet hoe een liberale minister ineens zeeën van tijd heeft omdat hij zijn hoofd verliest aan een jonge vrouw (en hoe hij in paniek zijn kabinet en de al dan niet zwarte kas van zijn partij inschakelt als het eens fundamenteel misloopt). Je merkt hoe een socialistische minister geen agendaproblemen meer heeft nadat hij verblind was geraakt door het decolleté van een bevallige dame (en hoe hij het dossier waarbij ze betrokken was tot haar ergernis naar zich toetrok en als zacht drukkingsmiddel gebruikte).

Het is als met de recente catharsis rond seksueel misbruik in de kerk: jarenlang onder de mantel der liefde verborgen, maar ineens breekt de hel los. Dan wordt het zo erg dat je als ongeloofwaardig wordt beschouwd omdat je in je katholieke collega nooit naar de kamer van een priester werd gesommeerd. Het is verontrustend hoe de media zich nu ten volle overgeven aan hun ongemakkelijke rol als moderne schandpaal, en het is niet te verwonderen dat sommige conservatieve advocaten zo hatelijk over die media doen, want ze zorgen voor een snellere manier van genoegdoening voor de slachtoffers dan het trage juridische apparaat.

Het is opvallend hoe de versies van de feiten van Ghysen en Van den Driessche afwijken van die van de dames die ze hebben lastig gevallen. Ireen Houben heeft het over een van angst vergeven gedwongen relatie, Ghysen over een liefdesverhaal. Hypocriet, luidde het over die laatste, overdreven, een afrekening, over de eerste. Maar waarschijnlijk zijn ze beiden overtuigd van de juistheid van hun visie. Dat is het nadeel van de manier waarop onze hersenen functioneren. Het is op basis van getuigenissen van lang vervlogen feiten zo goed als onmogelijk een realistische reconstructie te maken van wat er precies is gebeurd.

Zowel Van den Driessche als Ghysen zullen zichzelf ervan overtuigd hebben dat ze niets verkeerd deden. Dat doen ze, omdat hun hersenen een verhaal fabriceren waar ze zich gemakkelijk bij voelen. Ze zijn zich daar zelfs niet noodzakelijk van bewust. De hersenen houden niet van onzekerheid, ze vullen aan wat een verhaal mist, en telkens als zo’n verhaal opgerakeld wordt passen ze het aan, aan nieuwe ervaringen en nieuwe inzichten. Zo kan een gebeurtenis in iemands herinnering een totaal ander verhaal worden dan wat er in de realiteit gebeurd is. Ga daar dan maar eens tegen in.

Omgekeerd kan het brouwsel aan herinneringen in het hoofd van een slachtoffer zo lang gisten dat het allemaal nóg erger wordt dan het al was. En dat de zich aangevallen voelende mannelijke protagonisten er nog minder van begrijpen. Onbegrip en misverstanden zijn inherent aan het menselijk samenleven, want ze zijn een gevolg van de manier waarop onze hersenen functioneren.

De vraag waarom seksueel machtsmisbruik plots zo’n dominant thema wordt, is interessant. Van den Driessche en zijn partij, de N-VA, zien er een afrekening in, zo vlak voor de gemeenteraadsverkiezingen, waarbij ‘hete Pol’ kandidaat-burgemeester voor Brugge was. Het feit dat N-VA-voorzitter Bart De Wever met het verhaal over de ongepaste vrijpostigheid van zijn West-Vlaamse boegbeeld was aangesproken, lijkt dat te bevestigen – het was op zijn minst bedoeld als waarschuwing.

Misschien zou de N-VA met haar niet-onbesproken kandidaat effectief grote risico’s genomen hebben. Recente wetenschappelijke studies zijn ondubbelzinnig in hun conclusies: politieke en andere machtsposities versterken de kenmerkende eigenschappen van een persoon. Iemand met kwalijke kantjes zal in een machtspositie die kwalijke kanten uitvergroten, iemand met goede kanten zal die in zijn bestuur laten doorwegen. Saddam Hoessein zou nooit een Nelson Mandela geworden zijn, en het is jammer dat een zachtaardig iemand als CD&V-politica Marianne Thyssen geen eerste minister is geworden.

In die zin lijkt het niet helemaal onaanvaardbaar dat de media focussen op bepaalde aspecten van het privéleven van politici. Die zullen namelijk mee bepalen hoe een land wordt bestuurd.

Dirk Draulans RELEVANTE WETENSCHAPPELIJKE PUBLICATIE: JOHNSTONE R. & MANICA A. 2011. EVOLUTION OF PERSONALITY DIFFERENCES IN LEADERSHIP. PROCEEDINGS OF THE NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES 108: 8373-8378.