Het land na de leider

Een conferentie in Parijs moet Libië voorbereiden op een toekomst zonder Muammar Khaddafi.

De grootste verrassing was misschien nog dat Tripoli uiteindelijk zo zwak verdedigd bleek. Toen de rebellen, nog altijd als een zootje ongeregeld, de stad vanuit verschillende richtingen binnenreden, was ze binnen enkele dagen zo goed als volledig in hun handen. Dat het zo liep, was wellicht niet alleen voor de rebellen zelf een opluchting. Ook politieke leiders in het Westen, die de opmars van het verzet vanuit Benghazi steunden, keken niet uit naar een gevecht van huis tot huis. Ze hadden het zo al moeilijk met de kritiek dat de hele operatie niet opschoot.

De val van Tripoli bezegelde het lot van het regime. Muammar Khaddafi kon daarna nog alleen hopen dat een deel van zijn troepen zich in een guerrillaoorlog zou storten, van de soort die in Irak tot op vandaag slachtoffers maakt. Maar de situatie is bijlange niet dezelfde. Om te beginnen maakte deze westerse coalitie niet dezelfde fouten als die in Irak. Ze nam de tijd, concentreerde zich op de aanvoerlijnen om de troepen van Khaddafi langzaam af te matten en te isoleren en vooral niet te veel onschuldige burgers te treffen. De kritiek op de operatie stokte trouwens toen de tientallen televisieploegen die met de rebellen optrokken in Tripoli aan de slag gingen en beelden lieten zien van gevangenen die door soldaten van het regime waren afgemaakt.

De val van Khaddafi kan nieuw leven blazen in de hele hervormingsbeweging in Noord-Afrika en de Arabische wereld. De Egyptische presidentskandidaat Mohamed ElBaradei ziet de trein van de vrijheid weer vaart krijgen. Meer dan een boemel is het voorlopig niet. Het blijft ook in zijn eigen Egypte een dubbeltje op zijn kant. In Libië past op dit moment vooral behoedzaamheid. Het land is de voorbije maanden volgestopt met wapens. De arsenalen van het Libische leger zijn geplunderd. Het is hoogst onzeker dat de stammen en milities die buit zonder slag of stoot weer inleveren. Als het fout gaat en het land uiteenbrokkelt, is het voor jaren een bron van onrust – niet in de Hoorn van Afrika maar vlak bij de grens van de Europese Unie.

Het blijft daarom afwachten hoe het land zijn veertig jaar van dictatuur verteerd. Er zijn geen politieke partijen, er is geen politieke traditie en al helemaal geen ervaring met politiek overleg. Terwijl Libië niet verder kan als groepen niet met elkaar aan tafel gaan zitten en compromissen sluiten. Bijvoorbeeld over de verdeling van de olierijkdom over de verschillende stammen en provincies. In Irak zijn ze daar bijna tien jaar na de val van Saddam Hoessein nog niet uit.

Donderdag wordt in Parijs een internationale conferentie gehouden, die de steun aan de nieuwe Libische regering verder richting moet geven. Dat gaat over geld en in de wandelgangen vast ook over wat Libië daartegenover stelt. Tripoli beloonde verleende diensten ook tevoren gul met concessies voor de exploitatie van oliebronnen. Met de Franse president en de Britse eerste minister staan dezelfde mensen op de eerste rij die niet zo lang geleden bij Khaddafi aanschoven. Niemand rouwt om de val van een dictator. Zelfs niet als dat proces ook een cynische kant heeft.

Hubert van Humbeeck