Het echte Amerika is terug

De Amerikaanse bevolking toonde afgelopen dinsdag aan dat ze niet – zoals Mitt Romney gegokt had – bij meerderheid uit recalcitrante rednecks bestaat. Het gezonde verstand won.

Obama’s verkiezingsoverwinning afgelopen week is nog groter dan die in 2008. Hij werd toen weliswaar de eerste zwarte president van de VS, en dat was inderdaad historisch, maar dit was een veel zwaardere dobber. Dit jaar nam Obama het op tegen een snerteconomie en het geld van miljardairs als Las Vegas-mogul Sheldon Adelson en de energiemagnaten Charles en David Koch, terwijl hij in 2008 vooral opkwam tegen het lijk van George W. Bush.

Amerika was Bush toen zo kotsmisselijk beu dat je kan argumenteren dat de Democraten net zo goed een aap met een hoed op in de ring hadden kunnen sturen. Dat geloofden de Republikeinen ook graag: Obama had geluk gehad met zijn timing, zo simpel was dat. Dit jaar zouden ze de natuurlijke orde der dingen herstellen en het Witte Huis heroveren.

Tja. Niet, dus.

‘Modern Family’ tegen ‘Mad Men’

“New York of Los Angeles, dat is het echte Amerika niet.” Je hoort dat vaak zeggen door ietwat betweterige Europeanen die denken dat zij net wél het echte Amerika kennen. Niet toevallig, want conservatieven in de VS propageren dat beeld al jaren, dus dat sijpelt door.

Het echte Amerika, als je hen gelooft, is alleen te vinden in kleine plaatsjes in het Diepe Zuiden en het hartland, waar iedereen blank is, de kerken op zondag bomvol zitten, homo’s en hybridewagens niet bestaan en het aankopen van een stuk brie al bewijst dat je een communist bent.

Leuk beeld, maar het klopt niet. Tachtig procent van de Amerikaanse bevolking woont in steden of verstedelijkte gebieden. Meer dan de helft van de bevolking heeft hoegenaamd geen probleem meer met het homohuwelijk. Ergens tussen 2030 en 2040 zullen blanken in dat land in de minderheid zijn.

Dat is dus het echte Amerika. En je ziet dat overal aan. Neem maar even mijn eigen schoonfamilie. Die is joods en twee generaties terug moet je op familiefeesten met een vergrootglas naar een niet-jood zoeken. Maar nu, rond de Thanksgiving-tafel? Daar zitten volop niet-joden, een lesbisch koppel, uit Afrika en Zuid-Amerika geadopteerde kinderen – en dus ook één rare Belg.

Waar doet dat aan denken? Aan de veelvulidg bekroonde televisieserie ‘Modern Family. En dat is geen toeval. Het echte Amerika begint hoe langer hoe meer op Modern Family te lijken, met zijn homo’s en immigranten die elkaar met alle komische gevolgen van dien proberen te begrijpen. Een van de meest gehoorde boutades na de verkiezingen was dan ook dat Obama het Amerika van ‘Modern Family’ vertegenwoordigt en Romney dat van ‘Mad Men’.

Een scherpe keuze

Deze verkiezing was de ideologische confrontatie waar politiekjunkies zo vaak naar snakken: een keuze tussen twee duidelijk onderscheiden wereldbeelden.

Jawel, veel werd al vroeg bepaald door de stortvloed van negatieve advertenties die Obama op Romney losliet, maar die werkten vooral omdat ze klopten met de teneur van de campagne: Romney schepte op dat hij graag mensen ontslaat, bouwde een villa met een lift voor zijn auto’s, vergezelde zijn Olympische dressuurpaard naar Londen, en kwaakte dat 47 procent van de Amerikaanse bevolking bestaat uit profiteurs die hem gestolen kunnen worden.

Voor de rest: de ene wilde de belastingen voor de rijken verlagen, de andere wilde ze verhogen; de ene wilde het federale rampenbestrijdingsagentschap FEMA afschaffen, de andere ging er een superstorm mee te lijf; de ene vond dat het een slecht idee was om de auto-industrie te redden met overheidsgeld, de andere had precies dat gedaan – een veel scherpere keuze kan je niet hebben.

Bovendien: Romney stond voor het Amerika uit de conservatieve mythologie – ‘Mad Men’ – en Obama stond voor Amerika zoals het is: een kruising tussen smeltkroes, lappendeken en potpourri – ‘Modern Family’.

Het is dan ook geen toeval dat Obama al vier jaar aangevallen wordt op zijn etniciteit. U weet wel: hij is in Kenia geboren, hij is een moslim, hij haat blanken – hij is kortom geen echte Amerikaan. Obama belichaamt het nieuwe Amerika en dat nieuwe Amerika gebruiken de conservatieven om hun achterban angst aan te jagen.

In werkelijkheid zijn het natuurlijk niet immigranten, homo’s, abortus, Hollywood en Franse kaas-etende elites uit de grootsteden die de goeie ouwe American Way of Life vernietigen, maar wel een losgeslagen Wall Street dat mensen hun banen en huizen kost, en onnodige belastingsverlagingen voor de rijken en onbetaalde oorlogen die voor levensgrote putten zorgen in een land waar bruggen zomaar instorten en sommige scholen niet eens geld hebben voor potloden en boeken.

Niet genoeg blanken

Het stoken over illegalen, homo’s en profiterende minderheden zorgt ervoor dat bange ouwe blanke mannen tegen hun eigen portefeuille stemmen en de Republikeinen aan de macht kunnen blijven, waarna ze nieuwe cadeaus kunnen geven aan de rijken, de lagere blanke middenklasse nog meer in de verdrukking komt en het hele molentje weer eens gaat draaien, luidt de klassieke redenering in de VS.

Daar zit wat in. Blanken – en dan vooral oudere blanken in de armste staten – stemden dinsdag in grote meerderheid voor Mitt Romney. Maar wat deze verkiezing ook aantoonde, is dat dat trucje hoe langer hoe minder werkt. Daarvoor zijn er in de VS stilaan simpelweg niet meer genoeg blanken.

Minderheden stemden dinsdag in overweldigende meerderheid voor Obama. Zij waren het die hem over de top tilden. En dat zal er niet op verbeteren voor de Republikeinen. Elke vier jaar wordt het electoraat een beetje gekleurd. In 2008 was 74 procent van de kiezers blank, dit jaar was dat nog 72 procent. Die trend gaat nog decennia verder.

Elk jaar wordt het voor de Republikeinen zodoende moeilijker om te winnen. Zeker als ze constant lopen kijven over immigranten en als ze de eerste zwarte president – allen al daarom een held en een voorbeeld voor velen – constant afschilderen als iemand die geen echte Amerikaan is. Leden van minderheidsgroepen nemen dat als een persoonlijke belediging. Als je ooit nog stemmen wil krijgen van hen, kan je daar dus maar beter mee ophouden.

De vraag van 16.000 miljard dollar

Maar dat is dus niet het hele verhaal. Dinsdag was ook de dag dat een groot deel van Amerika weer bij zijn zinnen kwam. Obama claimde vrijdag dat hij gewonnen had omdat mensen achter zijn plan staan om de belastingen voor de hoogste inkomens te verhogen. De exitpolls geven hem daar gelijk in.

In Californië, een staat die zichzelf de laatste twintig jaar zowat de afgrond in reed door het bij referendum zo goed als onmogelijk te maken om de belastingen te verhogen, stemden de kiezers deze keer bij referendum om – jawel – de belastingen te verhogen.

Niemand betaalt graag belastingen en je moet inderdaad oppassen dat je geen wielklem op de economie zet door ze teveel te verhogen. Maar wat de Amerikanen dinsdag aantoonden, is dat ze wel degelijk begrijpen dat er nu eenmaal weinig andere keuzes zijn wanneer je tegen een staatsschuld van 16.000 miljard dollar aankijkt.

Dat was dus een afwijzing van het Republikeinse idee dat je crises oplost door de openbare infrastructuur en sociale nutsvoorzieningen steeds maar verder af te bouwen, terwijl je de rijken steeds maar nieuwe belastingsverlagingen geeft in de hoop dat je de economie daar op miraculeuze wijze mee in gang krijgt.

‘Trickle down economics’ is geprobeerd door lui als Ronald Reagan en George W. Bush en het werkt niet. Het enige dat je ermee bereikt is een uit de klauwen lopende staatsschuld.

De Republikeinen dachten dat op te lossen door nog meer trickle down. De kiezer bedankte feestelijk. Die is niet van zin om zijn kop steeds maar weer aan dezelfde steen te blijven stoten. En zo komt het dat Obama de eerste president werd sinds Franklin Delano Roosevelt tijdens de Depressie die herkozen werd met een werkloosheid van meer dan 7,1 procent.

De campagne voor 2016 is begonnen

Daarmee is niet gezegd dat de Democraten, zoals sommigen van hen meteen zijn gaan geloven, nu het rijk voor zichzelf hebben. Bij drie van de laatste vier nationale verkiezingen hebben de Republikeinen weliswaar het deksel op de neus gekregen, maar zoals de tussentijds verkiezingen van 2010 – een Republikeinse walk-over – aantoonden: in een land met een 24 uur op 24 doldraaiende mediamallemolen kan het net zo snel weer keren.

Wat het wel betekent, is dat het de Republikeinen geraden is om uit een ander vaatje te gaan tappen. Als ze niet ophouden met zichzelf op te stellen als de partij van een steeds maar slinkende groep knorrige blanken, veroordelen ze zichzelf tot een bestaan in de marge. Demografie is de grondstof van de politiek en de Republikeinen hebben de demografie tegen.

Hoog tijd, dus, dat conservatief Amerika heel goed gaat nadenken. Voor het goeie evenwicht in een tweepartijenstelsel heb je een partij nodig die voor begrotingsdiscipline, ondermerschap en persoonlijke verantwoordelijkheid is, maar niet één die tegen alle feiten in hardleers in haar eigen ideologische fabeltjes gelooft en haar gelijk denkt te moeten halen door minderheden af te katten.

Ook een aantal Republikeinen hebben dat ondertussen begrepen. Of ze hun zin kunnen doordrukken in een partij waar Tea Party-malloten en christelijke fanatici de macht in handen hebben bij de voorverkiezingen en dus iedere mandataris die de zuivere lijn niet volgt naar huis kunnen sturen, is een ander paar mouwen.

Maar voor we het vergeten: Marco Rubio, de Senator uit Florida met Cubaanse roots, die geldt als een rijzende ster van de Republikeinse partij, maakte – wellicht niet toevallig – deze week zijn opwachting in Iowa, de staat waar traditioneel de cruciale eerste presidentiële voorverkiezing doorgaat. De campagne voor 2016 is begonnen.

Tom Vandyck