Heilige koe der Belgen

Moeten we kiezen tussen ‘de index’ en ‘de verarming’? Of is er een ander indexdebat mogelijk?

Laurette Onkelinx wil alle ondernemingen een minimumbelasting opleggen. Al die grote bedrijven die weinig of geen belasting betalen omdat ze gebruikmaken van weliswaar volkomen legale mogelijkheden: ze vindt het onrechtvaardig en ethisch onverantwoord. Vriend en vijand vallen over elkaar heen om het voorstel van Onkelinx af te schieten: het ondergraaft immers alle redenen waarom bedrijven zich structureren zoals ze dat doen en zelfs waarom ze zich hier vestigen. Alleen krijgt de vicepremier die goede redenen naar eigen zeggen aan haar achterban niet verkocht. En straffe ethische stellingen natuurlijk wel. Dappere Laurette.

En wij intussen maar lachen met die Grieken, die er zo moeilijk in slagen hun slechte gewoontes af te leren. Een Griekse vader die het vreselijk vindt dat zijn zoon emigreert omdat hij in eigen land geen werk meer vindt, probeert de zaak te keren door nog een laatste maal ‘zijn contacten’ te bewerken. Niet beseffend dat precies die cultuur van ‘ons kent ons’ het vertrek van zijn zoon mede veroorzaakt heeft. Wetten en instellingen hebben diepe wortels in een cultuur en laten zich niet zomaar bijstellen.

Met ons indexsysteem aanbidden wij Belgen onze eigen heilige koe. Sommigen, Laurette voorop, willen ons doen geloven dat het om een eenvoudige keuze gaat: het is ‘de index’ – zonder ook maar een jota aan het systeem te veranderen – of de verarming. Dat in talrijke buurlanden zonder automatisch indexsysteem werknemers ook hun inkomens zien evolueren met de kosten van levensonderhoud, ondergraaft hun rotsvaste overtuiging niet. Dat die landen minder last hebben van inflatie, heeft er volgens hen niets mee te maken: ons inflatieprobleem is alleen het gevolg van gemanipuleerde energieprijzen. En dat andere landen er via hun loonvormingsbeleid beter in slagen om economisch levenskrachtige sectoren meer groeikansen te geven – dat is natuurlijk te moeilijk om uit te leggen aan de achterban.

Een ander indexdebat is perfect mogelijk. Dat ons systeem onder vuur ligt, heeft immers niets te maken met het feit dat we niet willen verarmen, maar wel met de snelheid waarmee de looncorrecties worden doorgevoerd en met de rigiditeit die dit systeem aan onze economie oplegt. Wat meer vertraging inbouwen in het systeem zou al een heel stuk helpen. Een groter stuk van de onderhandelingsmarge in een sector overlaten aan… wel, de onderhandelingen, zou ook geen kwaad kunnen. Het zou ook weer wat reële verantwoordelijkheid toespelen naar de vakbonden.

Natuurlijk zou het makkelijk zijn op de man (vrouw) te spelen, nu vicepremier Onkelinx zich met absurde belastingvoorstellen belachelijk maakt, vakbondsleider Rudy De Leeuw zelf meeprofiteert van de notionele-interestaftrek en minister Johan Vande Lanotte ook niet vies blijkt te zijn van managementvennootschappen. Alleen helpt dat het echte debat niet vooruit, integendeel. Waar het om gaat, is dat inspanningen op korte termijn verantwoord kunnen zijn als ze de samenleving op langere termijn de richting kunnen uitsturen die we om ethische en sociale redenen wensen. En dat we erop vertrouwen dat onze burgers niet te dom of te beroerd zijn om zulke redeneringen te begrijpen en te accepteren.

Luc Baltussen