Groetjes uit Khiva

Er zijn van die politiek correcte toeristen die menen dat het uitdelen van balpennen de intellectuele ontwikkeling van deze stakkerds zal bevorderen. Het gevolg is dat elke bezoeker als een potentiele sinterklaas wordt aanzien.

Ons voornemen om taxi’s in Oezbekistan te boycotten, heeft een prijs. De rammelende nachtbus van Buchara naar Urgench is een cafe op vier wielen, rumoerig en vooral door mannen bevolkt. De hele nacht door moeten er mensen van en op de bus. Slapen, zelfs met oorstoppen, is uitgesloten.

Eenmaal in Urgench komen onze rugzakken doorweekt en stinkend naar vis uit de laadruimte. Tijdens de negen uur durende rit gutste het regenwater langs kieren en roestplekken in het koetswerk naar binnen, waar het samen met het reeds aanwezige visvocht een vettige soep vormde.

We beginnen ons verblijf in Khiva met het wassen van kleren en het restaureren van onze tot papier-mache verworden boeken.

Als hoofdstad van het gelijknamige khanaat van de Oezbeekse Shaybaniden op het einde van de 16de eeuw, had Khiva een kwalijke reputatie. De stad was niet alleen het centrum van de Centraal-Aziatische slavenhandel, de heersende khans voerden er bovendien een terreurbewind dat gepaard ging met extreme vormen van foltering en barbaarse executies, bij voorkeur op een langzame en pijnlijke manier.

Hedendaags Khiva is een lieflijker oord, met de ommuurde binnenstad “Ichon-Kala”, piekfijn gerestaureerd op maat van de toerist. De indrukwekkende collectie mausolea, madrassah’s, en moskeeen met bijzondere minaretten werden tijdens de Sovjet-periode al ontdaan van hun religieuze functie. Wat rest is een cleane museumstad, waarbij sommige historische gebouwen een restaurant, hotel of museum herbergen.

Langs de hoofdas Pahlavon Mahmud komen grosso mode twee soorten mensen voor: Toeristen en toerismewerkers. Ichon-Kala is een langgerekte souvenirmarkt, met een weinig gevarieerd aanbod van pelsen mutsen, tapijtjes, tegels, houtsnijwerk en miniatuur-minaretten om thuis op de kast te zetten.

De concurrentie is groot. Een in eerste instantie sympathiek welkomst-gesprekje leidt steevast tot een uitnodiging in de winkel. Niet om te kopen, nee. Om te kijken.

Het is vermoeiend wandelen Khiva intra-muros.

“Pencil yes?”
“Bonbon yes?”
“Dollar yes?”

Als een ingestudeerd rijmpje ratelen kinderen hun lijstje af. Er zijn van die politiek correcte toeristen die menen dat het uitdelen van balpennen de intellectuele ontwikkeling van deze stakkerds zal bevorderen. Het gevolg is dat elke bezoeker als een potentiele sinterklaas wordt aanzien.

Voor zowat alles moet inkom worden betaald. Daar valt iets voor te zeggen in een toeristische trekpleister van dit kaliber. Zo blijven de niet-geinteresseerden buiten.

Overigens staan er ook buiten de muren oude minaretten, onbetegeld en ontoeristisch, maar met een even mooi zicht op de stad, en gratis te beklimmen op eenvoudig verzoek en een glimlach. De duivenstront op de bovenste trede neem je erbij.

Toeristenstad of niet, op de bazar speelt het echte leven zich af, en dat is in Khiva niet anders. Alloquilihon is een oude caravansaray, die door de Sovjets werd gemoderniseerd tot department store, de rode versie van de Inno zeg maar. In een en dezelfde ruimte schaf je je een fiets, een luster, een taart of een trouwjurk aan.

Het dak lekt, de marktkramers beschermen hun meest kwetsbare koopwaar met plastic folie, en de shoppers ontwijken gezwind de plassen.

Aan de Oostpoort begint de modderige mierennest van de Dekhon-bazar, voor de dagelijkse behoeften. Hompen vlees en vet worden uit roestige kofferbakken geladen om luttele seconden later in volle zon en binnen ieders handbereik aan de haak te bengelen. Fileerders, van kop tot teen bespat met bloed en schubben, verwerken in een recordtempo een lading vis.

Vanavond eten we vegetarisch.

En toch. Van op het dak van een hotel waar we zelf niet overnachten, zien we de avond vallen over de met koepels en minaretten getooide skyline van Khiva. De laatste toeristen reppen zich naar de bus, de kramen sluiten de luiken, de rust keert terug.