Zo wordt gezond leven makkelijk

U bent goed geïnformeerd over wat uw gezondheid kan bedreigen, maar slaagt er niet in om die kennis ook in de praktijk te brengen? Deze tips kunnen u aanzetten tot consequent gedrag.

Om het aantal vroegtijdige overlijdens als gevolg van diabetes, hart- en vaatziekten, longziekten en kanker (de vier belangrijkste niet-overdraagbare aandoeningen) te doen dalen, moet de consumptie van tabak, alcohol en calorierijke voeding drastisch omlaag en die van groenten en fruit omhoog.

Allemaal goed en wel, zo betoogden enkele wetenschappers van de universiteit van Cambridge in het vakblad Science, maar hoe?

Informeren en sensibiliseren helpen niet

Tot nog toe stond preventie vaak gelijk aan informeren en sensibiliseren. Folders en mediacampagnes peperden het publiek in wat een gezondere levensstijl zonder alcohol maar met veel fruit en groentjes zou kunnen opleveren, en aan welke vermijdbare risicos het zich blootstelt bij ongezond gedrag. Er werd gepoogd een mentaliteitsverandering teweeg te brengen die zich ook in de gezondheidsstatistieken zou doen opmerken. Helaas hebben een aantal grootschalige studies in de afgelopen jaren aangetoond dat dat nauwelijks zoden aan de dijk zet. We wéten het allemaal wel, maar doen, dat is wat anders.

Dat we niet handelen volgens onze kennis is niet te verwonderen, zo gaan de onderzoekers wijsneuzerig verder, want al die campagnes zijn gebaseerd op een visie op menselijk gedrag die niet overeenstemt met de moderne inzichten. Heel wat van onze beslissingen, bijvoorbeeld op het vlak van voeding, worden namelijk veel minder aangedreven door zorgvuldige overwegingen dan men voorheen dacht.

Onweerstaanbaar verlangen

Vaker zijn ze het gevolg van min of meer automatische processen die een onweerstaanbaar verlangen opwekken of een ondoordachte handeling uitlokken, onder impuls van wat we in onze omgeving waarnemen, en grotendeels buiten het bereik van ons bewustzijn.

Die onbewuste processen nemen vaker de overhand als we met onze aandacht elders zijn. Proefpersonen die tijdens een experiment een reeks getallen moesten onthouden, kozen vaker chocoladetaart dan fruitsla als vieruurtje. De bekommernis om gezonde voeding verdween dan blijkbaar even naar de achtergrond.

Wat televisie allemaal doet

Wat we doen wanneer we voor de televisie zitten is een ander mooi voorbeeld : staat er een zak chips binnen handbereik, dan eten we die soms zonder dat we er erg in hebben helemaal leeg. En zien we op de televisie reclame voor drankjes of koekjes die we toevallig in huis hebben, dan durven we ons al eens naar de keuken te begeven om ze uit de (koel)kast te vissen, wat soms een verbazend voldaan gevoel oplevert.

Wetenschappers spreken in dergelijke gevallen van priming : voorwerpen, begrippen of observaties activeren bepaalde concepten in onze hersenen, die vervolgens ons gedrag beïnvloeden.

Zo bleek uit een opmerkelijke studie in de jaren 1990 dat proefpersonen na priming met woorden als rimpels en grijs, die aan ouderdom doen denken, na het experiment langzamer naar buiten wandelden. Hetzelfde was vermoedelijk aan de hand toen bleek dat proefpersonen tijdens de reclame de barkast indoken nadat ze filmpersonages zagen drinken, of kinderen opmerkelijk meer snoep naar binnen werkten als er tussen de tekenfilms door voedingswaren werden aangeprezen. Het aan banden leggen daarvan zou, toch zeker tijdens de veel te lange periode die we gemiddeld voor de televisie doorbrengen, erg effectief kunnen zijn.

Saaie verpakkingen voor ongezonde voedingswaren

Daarnaast kunnen we ook proberen om de associaties bij te sturen, denken de wetenschappers. Saaie, grijze verpakkingen voor ongezonde eetwaren en sigaretten doen het gebruik merkelijk dalen, en voedingsproducenten die echt bezorgd zijn om de gezondheid van de schattige kindjes uit hun reclamespots zetten maar beter tekenfilmfiguurtjes op fruit en groenten dan op allerlei van suiker verzadigde koekjes en drankjes.

Naast de overvloed aan visuele prikkels op het scherm zijn er ook talrijke omgevingsfactoren die ons doen en laten beïnvloeden. Ook daar kan volgens de onderzoekers aan gesleuteld worden. Sommige van hun voorstellen zijn regelrechte pestmaatregelen. Zo verwijzen ze naar een experiment uit de jaren 1980, dat uitwees dat meer mensen de trap nemen wanneer de deuren van de lift aanzienlijk trager open- en dichtgaan. En wapperen ze met een studie die bewees dat je door gezonde voedingswaren in de kantine binnen handbereik te leggen (en de minder gezonde een eindje verder weg) meer invloed oefent uit op het keuzegedrag van wie daar elke dag zijn kostje haalt dan met tien folders.

Haal die snacks gewoonweg niet in huis

Thuis zou je ervoor kunnen opteren om simpelweg niet die snacks in huis te halen waarvan je halverwege je tv-avond begint te dromen. Of om ze alleszins niet onder de salontafel te bewaren, maar ergens diep in een keukenkast, of beter nog, in de voorraadkast in de garage. De overheid zou volgens hetzelfde principe wegen en andere infrastructuur zo kunnen inrichten dat gezonde verplaatsingen aangemoedigd worden. Zo zou ze de verkoop van ongezonde voedingswaren kunnen beperken of belasten. Minder plagerig, maar minstens even belangrijk, is het ter beschikking stellen van gezonde voedingswaren in automaten. In de wandelgangen van heel wat bedrijven, scholen, stationsgebouwen en andere (semi)publieke ruimtes liggen de calorieën voor het oprapen, maar zijn groenten, fruit en vezels niet te bespeuren.

Een bijkomend voordeel van dergelijke structurele ingrepen is dat ze eindelijk de grote ongelijkheid in gezondheid volgens opleidings- niveau zouden kunnen aanpakken. De goedbedoelde gezondheidsinformatie waarmee de media en de overheid ons bestoken, is voor nogal wat mensen helaas Chinees. Zij zouden met deze meer subtiele aanpak wél geholpen zijn. De schooldirecteur, bedrijfsleider of minister die hier ernstig werk van wil maken, zal echter sterk in zijn of haar schoenen moeten staan : de nieuwe regels over schoollunches in de Verenigde Staten en de maximummaat van drankbekers in New York heeft daar voor grote opschudding gezorgd. Het aantrekkelijker maken van wat gezond is, zal vermoedelijk dan ook sneller ingang vinden dan het koeioneren van wie koppig aan zijn ongezonde gewoontes vasthoudt. (TV)

Bron: Bodytalk