‘Wet op seksuele meerderjarigheid moet dringend aangepast worden’

© iStock

‘Iedereen seksueel gezond’. Dat is de ambitie van Sensoa. ‘Tegenwoordig ligt de nadruk bij ons vooral op de positieve en aangename aspecten van seksualiteit. Dat is een ander uitgangspunt dan pakweg 25 jaar geleden.’

De inzet van zo’n 46 medewerkers en tientallen vrijwilligers. Campagnes die sensibiliseren, informeren, prikkelen. Een website met honderdduizenden bezoekers per maand. Wie heeft nog nooit van Sensoa gehoord?

Directeur Dirk Pyck: “Voor een organisatie die amper 15 jaar bestaat, hebben we inderdaad een vrij grote naambekendheid. Dat we werken rond een thema dat sterk tot de verbeelding spreekt – seksualiteit en seksuele gezondheid – is daar wellicht niet vreemd aan. Ons actieterrein reikt overigens veel verder dan het helpen voorkomen van ziektes, ongewenste zwangerschap, hiv en soa’s. Het gaat ook over seksueel grensoverschrijdend gedrag, over het beschermen van seksuele rechten, over relationele en seksuele vorming. Tegenwoordig ligt de nadruk bij ons vooral op de positieve en aangename aspecten van seksualiteit. Dat is een ander uitgangspunt dan pakweg 25 jaar geleden, toen campagnes veel meer toespitsten op veilig vrijen.”

Dat de focus in de jaren 80 en 90 vooral op preventie lag, is geen toeval: het was de tijd waarin de bevolking massaal gesensibiliseerd moest worden voor hiv en aids. Tal van kleinschalige initiatieven zagen het licht, zoals de Aidstelefoon, het Aidsteam, The Foundation en HIV Vereniging Vlaanderen. In 2001 smolten die samen tot de overkoepelende organisatie Sensoa. Een paar jaar later gingen ook de CGSO’s (centra voor geboorteregeling en seksuele opvoeding) in Sensoa op.

Kwetsbare groepen

Tegenwoordig ligt de focus veel minder op aidspreventie en leven met hiv dan bij de start. “Hiv heeft in de westerse wereld gelukkig niet de epidemische proporties aangenomen waarvoor lang gevreesd werd”, zegt Boris Cruyssaert, persverantwoordelijke bij Sensoa. “Dankzij de doorbraak van de medicijnencocktails is het een chronische aandoening geworden. Mensen vragen me weleens of dat de reden is waarom we geen campagnes meer opzetten rond aids. Dat doen we dus wél nog, maar niet meer bij het grote publiek, alleen nog bij de groepen bij wie hiv het meeste voorkomt. Het is in het algemeen efficiënter om in onze communicatie te focussen op specifieke doelgroepen, zoals jongeren, homomannen of kwetsbare migranten.”

“Daarnaast richten we ons op de intermediairs: mensen die professioneel met die groepen werken”, zegt directeur Dirk Pyck. “Zij worden dagelijks geconfronteerd met de noden en rechten op het vlak van seksuele gezondheid en zoeken daarbij ondersteuning en oplossingen. Dat wil Sensoa hun bieden.”

De tijd is voorbij dat mensen hun informatie over seksualiteit uit boeken en tijdschriften haalden, of na lang aarzelen beschroomd bij een arts aanklopten met een prangend seksueel probleem. Alles wat je wilt weten over seks is online beschikbaar, van wetenschappelijke feiten over leuke weetjes tot stomende porno. En een partner kom je nu vaker tegen via datingsites en datingapps dan in real life.

Sexting

Vroeger sprak je onder een brug af met een jongen of meisje, of achter de kerk. Nu gebeurt dat online

Boris Cruyssaert

“Internet en sociale media hebben ook op de seksuele ontwikkeling van jongeren een enorme impact”, zegt Boris Cruyssaert. “Op een congres over seksuele gezondheid dat Sensoa onlangs organiseerde, gingen maar liefst 3 lezingen over sexting: het verspreiden van seksueel getinte berichten of foto’s via sociale media. Professionals bekijken die trend doorgaans met de nodige argwaan, maar we mogen niet blind zijn voor de opportuniteiten van sociale media. Ze geven jongeren de mogelijkheid met elkaar in contact te komen en te experimenteren. Vroeger sprak je onder een brug af met een jongen of meisje, of achter de kerk. Nu gebeurt dat online.”

Dirk Pyck: “De doorbraak van nieuwe technologieën heeft ook bij Sensoa de manier van informatieverstrekking veranderd. Dat gebeurt nu grotendeels langs digitale weg, via onze websites. En ons vroegere documentatiecentrum is vervangen door een leermiddelenbank. Leerkrachten en begeleiders die relationele en seksuele vorming geven aan kinderen en jongeren kunnen daar terecht. Voor advies, maar ook voor audiovisuele hulpmiddelen, spellen, posters en andere vormingsmaterialen.”

Rode vlag

Het Vlaggensysteem houdt rekening met 6 criteria om te bepalen of seksueel gedrag wel of niet grensoverschrijdend is: wederzijdse toestemming, vrijwilligheid, gelijkwaardigheid, leeftijd, context en zelfrespect.
Het Vlaggensysteem houdt rekening met 6 criteria om te bepalen of seksueel gedrag wel of niet grensoverschrijdend is: wederzijdse toestemming, vrijwilligheid, gelijkwaardigheid, leeftijd, context en zelfrespect. © Sensoa.be

Pedofilieschandalen in de kerk, mediafiguren die hun boekje te buiten gaan, sportcoaches die jongeren aanranden…. Er gaat geen maand voorbij of er komt wel een zaak van seksueel misbruik in het nieuws.

“Seksueel grensoverschrijdend gedrag was de laatste jaren een belangrijk thema voor ons”, vertelt Dirk Pyck. “We ontwikkelden ons Sensoa Vlaggensysteem. Die methode maakt het mogelijk bij seksueel getint gedrag van jongeren het onderscheid te maken tussen wat ‘normaal’ is en dus deel uitmaakt van een gezonde seksuele ontwikkeling, en wat grensoverschrijdend is.”

Een voorbeeld? “Stel: je ziet als leerkracht hoe een kind van 8 onder het rokje van een klasgenoot kijkt of je betrapt als kampleider 2 kussende 13-jarigen in een tent. Hoe reageer je? Het antwoord ligt niet altijd voor de hand. Het Sensoa Vlaggensysteem helpt ouders, leerkrachten en iedereen die in een opvoedende of begeleidende rol met kinderen en jongeren werkt om gepast te reageren. Daarnaast is het een handig hulpmiddel om een gesprek over seksueel gedrag op gang te brengen met kinderen en jongeren zelf.”

Het Vlaggensysteem houdt rekening met 6 criteria om te bepalen of seksueel gedrag wel of niet grensoverschrijdend: wederzijdse toestemming, vrijwilligheid, gelijkwaardigheid, leeftijd, context en zelfrespect. Als aan alle criteria voldaan is, krijgt het gedrag een groene vlag: het is perfect aanvaardbaar. Licht grensoverschrijdend gedrag krijgt een gele vlag. De rode vlag signaleert ernstig grensoverschrijdend gedrag, de zwarte vlag is voor zeer ernstige gevallen.

Anderstalige nieuwkomers

We vergeten soms dat we in een vooruitstrevend land leven inzake seksualiteit en dat België af en toe zelfs een voortrekkersrol heeft gespeeld

Boris Cruyssaert

“Soms neemt een asielcentrum contact met ons op, bijvoorbeeld na een seksueel getint incident”, zegt Dirk Pyck. ‘Wanneer grijp je als personeel in als vrouwen verbaal worden lastiggevallen door een medebewoner? Wat doe je als twee 14-jarigen aan het experimenteren slaan? Uiteraard mogen mensen toenadering zoeken tot elkaar en mogen jongeren experimenteren, maar wat is toelaatbaar en wat niet? Het Sensoa Vlaggensysteem kan houvast bieden.”

“De multiculturele samenleving is ook voor ons een belangrijke uitdaging”, haakt Boris Cruyssaert daarop in. “Hoe staan mensen met een migratieachtergrond tegenover seksualiteit, tegenover man-vrouwverhoudingen? Zijn ze voldoende op de hoogte om hun seksuele gezondheid in eigen handen te nemen? Speciaal voor anderstalige nieuwkomers hebben we een website ontwikkeld, Zanzu, met informatie over lichaam, seksualiteit, relaties en gezinsplanning. De site is opgesteld in 14 talen en bezoekers kunnen de tekst laten voorlezen in hun eigen taal. Zanzu is heel visueel, met weinig tekst en veel pictogrammen, en daardoor heel geschikt voor doelgroepen die minder verbaal zijn. Kwetsbare migranten bijvoorbeeld, zoals nieuwkomers, asielzoekers en vluchtelingen. Maar het is ook een handige tool voor zorgprofessionals die hen begeleiden en niet goed weten hoe ze het onderwerp seksuele gezondheid ter sprake kunnen brengen.”

Zanzu sleepte al meteen de Well Done Health Literacy Award 2016 in de wacht, uitgereikt door het farmabedrijf MSD. “De site beantwoordt duidelijk aan een behoefte, want Zanzu heeft zo’n 100.000 bezoekers per maand “, aldus Cruyssaert. “Een beetje tot onze verbazing komt het merendeel van hen uit het buitenland. Online info is wereldwijd toegankelijk en de site biedt ook info in het Farsi en het Arabisch aan, talen die in zowat het hele Midden-Oosten gesproken worden. We hebben bijvoorbeeld duizenden bezoekers uit Iran.”

Vinger aan de pols

Sensoa maakt er een punt van de vinger aan de pols van de samenleving te houden. “We noemen onszelf ‘Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid’; die naam willen we ook waarmaken”, zegt Dirk Pyck. “Niet alleen volgen onze medewerkers de wetenschappelijke ontwikkelingen op de voet, we trekken ook voluit de kaart van de participatie: via onze jongerenwerking en onze vrijwilligers blijven we op de hoogte van wat er leeft. We sluiten ons niet op in onze ivoren toren, proberen een zo groot mogelijk publiek te bereiken. Wat we al een tijdje níét meer doen, is concrete hulpvragen van mensen beantwoorden, zoals indertijd met de Veilig Vrijenlijn. We verwijzen natuurlijk wel nog door. En we geven antwoorden op de meest gestelde vragen via onze websites, vooral via Seksualiteit.be en Allesoverseks.be.”

Seks is strafbaar voor jongeren onder de 16, ook als ze er helemaal vrijwillig en met wederzijdse toestemming aan beginnen. Dat is toch niet meer van deze tijd?

Dirk Pyck

Over de vraag of er een actueel thema is waaraan Sensoa bijzondere aandacht besteedt, hoeft Pyck niet lang na te denken. “De wet op de seksuele meerderjarigheid moet dringend aangepast worden”, stelt hij. “Die wet dateert van 1912 en stemt niet meer overeen met de manier waarop jongeren met seks omgaan. Seks is strafbaar voor jongeren onder de 16, ook als ze er helemaal vrijwillig en met wederzijdse toestemming aan beginnen. Dat is toch niet meer van deze tijd? Sensoa heeft al aan de mouw van de federale regering getrokken om kritisch te kijken naar seks in het strafwetboek. Daar is intussen over gedebatteerd en er liggen een paar wetsvoorstellen op tafel. We vragen maar 1 ding: een helder en duidelijk wettelijk kader dat de seksualiteit van jongeren erkent en dat afgestemd is op de realiteit van vandaag, niet op die van een eeuw geleden.”

België gidsland

Een andere nieuwe wet die op de ontwerptafel ligt, is goed nieuws voor transgenders: wie voortaan van geslacht wil veranderen, hoeft daarvoor geen geslachtsveranderende operatie te ondergaan. “We vergeten soms dat we in een vooruitstrevend land leven inzake seksualiteit en dat België af en toe zelfs een voortrekkersrol heeft gespeeld”, benadrukt Boris Cruyssaert. “Holebi’s kunnen hier niet alleen trouwen maar ook een kind adopteren. Voorbehoedmiddelen voor jongeren worden terugbetaald. Abortus is sinds 1990 legaal én wordt terugbetaald. De noodpil is zonder voorschrift beschikbaar. Hiv-medicatie wordt meteen terugbetaald, niet pas als de ziekte al in een gevorderd stadium is. Samen met Nederland en de Scandinavische landen vormen we een oase, niet alleen op het vlak van wetgeving, maar ook inzake openheid over seksualiteit en seksuele voorkeuren. Als je bedenkt dat in Frankrijk onlangs een miljoen mensen protesteerden tegen het homohuwelijk… Dat is in ons land ondenkbaar. Daar kunnen we bij Sensoa alleen maar blij om zijn.”

(Carine Stevens)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content