Welke temperament wint de verkiezingen?

Toppolitici met invloed en macht, mannen zowel als vrouwen, hebben 3 persoonlijkheidskenmerken gemeen: dominantie, ambitie en ijdelheid. Zonder die trekken hebben mensen weinig kans om verkiezingen te winnen.

De voorbije jaren viert de antipolitiek hoogtij. Een groeiende bevolkingsgroep voelt zich niet meer vertegenwoordigd door de politieke leiders van ons land. Wat drijft politici die permanent in de spotlights staan, onderwerp zijn van discussie en debat en een carrière hebben die van de ene op de andere dag kan eindigen? Om nog maar te zwijgen van hun privéleven, dat haast altijd lijdt onder hun politieke mandaat? Om mee te kunnen draaien aan de top, moet je uit een bepaald soort hout gesneden zijn, zo blijkt.

Charisma verhoogt kansen aanzienlijk

Professor Christ’l De Landtsheer doceert politieke psychologie aan studenten politieke en sociale wetenschappen aan de Universiteit Antwerpen. Daarnaast doet ze onderzoek naar de persoonlijkheid van politici. “Politieke ontwikkelingen kan je niet loskoppelen van de figuur of de persoonlijkheid van de politieke tenoren”, zegt ze in een interview met Bodytalk. “Daarom is het opstellen van persoonlijkheidsprofielen van leiders zo belangrijk, althans in zoverre temperament en persoonlijkheid hun beslissingen kunnen beïnvloeden.” Aan een onderhandelingstafel heb je bijvoorbeeld een zekere mate van inschikkelijkheid nodig, die minder speelt als je veel stemmen wil halen. Bij verkiezingen geeft charisma dan weer de doorslag.

In haar boek De clash der titanen beschrijft De Landtsheer het profiel van een aantal zwaargewichten uit de Belgische politiek. Op haar bureau ligt het eindwerk van een student psychologie die een analyse maakte van de persoonlijkheid van de Syrische leider Assad, een man met psychopathische trekken die ook zeer laag scoort op empathie.

Het schatten van de vijand

Politieke psychologie is niet nieuw. De discipline ontstond in de VS in de jaren 1940 in de Office of Strategic Services (de voorloper van de inlichtingendienst CIA) met het inschatten van op een afstand van de persoon Adolf Hitler, op dat moment staatsvijand nummer 1. De CIA stelde van Hitler een uitgebreid persoonlijkheidsrapport op, dat onder meer vermeldt dat hij paranoïde was, zijn vader haatte en zijn moeder adoreerde, en waarin voorspeld werd dat hij zelfmoord zou plegen.

“Nadien werd in de schoot van de CIA onder leiding van psychiater Jerrold Post een dienst opgericht voor het van op een afstand opstellen van het profiel van politieke leiders, met als bedoeling de tegenstrevers beter te kunnen inschatten”, vertelt De Landtsheer. Er bestaat een profiel van de Libische leider Kaddafi, een extreme narcist. En van de Egyptische president Saddat, de man met een Nobelprijscomplex. En eveneens van Amerikaanse presidenten. Zo zou Nixon voortdurend de goedkeuring van zijn moeder gezocht hebben en was macht voor Clinton belangrijker dan verwezenlijkingen voor het Amerikaanse volk. Ook de huidige presidentskandidaten werden al uitgebreid doorgelicht.

Eigenschappencollectie

Het handvol wetenschappers dat bezig is met de profilering van wereldleiders maakt gebruik van de wetenschappelijk onderbouwde procedure van Aubrey Immelman, een Amerikaanse professor politieke psychologie. De Immelmanmethode is gebaseerd op een empirisch gevalideerde psychologische classificatie van menselijke eigenschappen die relevant zijn voor de politiek. In een eerste fase wordt zoveel mogelijk informatie verzameld over de persoon in kwestie: artikels, boeken, biografieën, radio- en televisie-interviews. Daarbij worden diverse drempels ingebouwd.

Zo gebruiken ze zowel positieve als negatieve informatie, over een zo lang mogelijke periode. De artikelen moeten zo gevarieerd mogelijk zijn en de inhoud moet betrekking hebben op de politiek. Christ’l De Landtsheer: “De politicus rechtstreeks benaderen voor een persoonlijkheidsevaluatie, wat de gangbare techniek is in de klinische psychologie, is niet mogelijk. De gegevensverzameling, die onderworpen is aan bepaalde criteria, biedt echter een valabel alternatief, omdat het gaat om veelbesproken publieke figuren.”

Roddels buitenspel

“Smeuïge verhalen over het privéleven van politici worden niet gebruikt”, beklemtoont de onderzoekster. “Die interesseren ons niet. Politici hebben recht op hun privacy. We baseren ons uitsluitend op de manier waarop een politicus zichzelf laat kennen in de publieke sfeer. Hitler was ook vriendelijk tegen zijn herdershond.” Diagnostisch belangrijke informatie wordt vervolgens gekwantificeerd en geanalyseerd. Clusters van kenmerken worden in persoonlijkheidspatronen ondergebracht en beoordeeld aan de hand van een schaal. Bovendien wordt steeds uitgegaan van normale persoonlijkheidsstructuren en niet van pathologische. Maar wie zeer hoog scoort op een bepaald kenmerk, zoals narcisme, kan wel in een pathologische zone belanden.

De combinatie die zeer vaak voorkomt in de Belgische toppolitiek is ambitieus-joviaal. Overigens blijken de opvallendste kenmerken van onze leiders dominantie, ambitie en ijdelheid te zijn, zowel bij mannen als bij vrouwen. In combinatie met extraversie en een hoge mate aan jovialiteit, verhoogt de kans op het winnen van verkiezingen aanzienlijk. Introverte persoonlijkheden maken hier amper kans. Voor de onderhandelingstafel is een zekere mate van inschikkelijkheid wel belangrijk. Extreme dominantie werkt hier tegen. Een twistzieke persoonlijkheid, die vooral populistische politici kenmerkt, bemoeilijkt steevast de vorming van nieuwe regeringen. Met politici die hoog scoren op de eigenschappen twistziek en dominant is het zelfs extreem moeilijk om tot een coalitie te komen.

Empathie in de gemeente

Gemeentepolitiek is, op grootsteden zoals Antwerpen na, niet te vergelijken met toppolitiek. Op gemeentelijk vlak spelen natuurlijk ook andere motieven, zoals engagement, contact met mensen of dingen willen veranderen die een impact hebben op de persoonlijke leefwereld. “Wie doorstoot naar de top, moet wel altijd bereid zijn om veel op te geven,” waarschuwt De Een grote dosis empathie werkt dan eerder remmend.”

Marleen Finoulst, Bodytalk oktober 2012.

Christ’l De Landtsheer en Pascal De Schutter, De clash der titanen. Een psychopolitieke cartografie van de Belgische politiek. University Press Antwerp, 2011, 266 blz., 26,95 euro, ISBN 978 90 5487 865 0.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content