We ontsmetten te veel

Het wemelt van antibacteriële producten in de winkelrekken. Maar is het wel verstandig om de bacteriën op ons lijf en in onze omgeving constant te bekampen?

Volgens de producenten van antibacteriële zepen is het mogelijk (en zelfs aan te raden) in een volledig steriel huis te wonen, want de producten die ze verkopen ‘doden 99,9 % van de bacteriën’, op eender welk oppervlak, van de keuken tot de badkamer. En consumenten trappen er massaal in.

“Ik zie het niet graag gebeuren, de toevoeging van antiseptische – antibacteriële – middelen aan producten voor dagelijks gebruik”, zegt prof. Anne Simon, microbiologe en arts-hygiënist verantwoordelijk voor de kwaliteit en de patiënten-veiligheid van het Universitair Ziekenhuis Saint-Luc in Brussel.

Zeep

Ze geeft daar verschillende redenen voor. Om te beginnen heeft ze vragen bij de doeltreffendheid van de producten. “Voor lichaamsverzorging is nooit bewezen dat producten met antiseptica doeltreffender zijn dan gewoon wassen met zeep. Het kan zijn dat ze 99,9 % van de bacteriën verwijderen, maar water doet dat ook. De bacteriën op onze handen bijvoorbeeld zijn makkelijk weg te werken door ze gedurende enkele minuten goed te wassen met water en een zachte zeep. En voor het lichaam vraag ik me af waarom ontsmetten nodig is? Waarom zouden we onze eigen bacteriën doden? Ze leven in harmonie met ons organisme en beschermen onze huid.”

“Nog erger zijn de antibacteriële zepen voor de intieme zone van vrouwen met een ‘selectief effect’. Antibacteriële middelen zijn namelijk niet specifiek, ze vallen de intieme flora aan, zonder uitzondering, terwijl melkzuurbacteriën – die de vaginale Ph optimaal houden – een onmisbare natuurlijke bescherming vormen. Ik vraag me trouwens af welke andere bacteriën men hier eigenlijk mee wil doden?”

En onderhoudsproducten dan? “Ook daar zijn antiseptische schoonmaakproducten niet doeltreffender dan water en een traditioneel schoonmaakmiddel, op voorwaarde dat je een propere doek en dweil gebruikt. Hetzelfde geldt voor bacteriedodende wasmiddelen: als de was te vuil is, volstaat het een programma met hogere temperatuur te kiezen.”

Keuken

Ook de keuken hoeft echt niet steriel te zijn. Je moet wel een paar belangrijke voorzorgsmaatregelen in acht nemen. Rauwe kip, bijvoorbeeld, kan besmet zijn met salmonella. Als je die versnijdt, moet je de snijplank daarna reinigen. “Maar daar is geen antiseptisch middel voor nodig: wel een propere doek, warm water, een reinigende zeep en vooral goed schrobben. Verder volstaat het de handen regelmatig met gewone zeep te wassen alvorens je gaat koken of eten. Wie de traditionele voorzorgsmaatregelen volgt, loopt niet meer risico dan wie veel agressievere producten gebruikt.”

Fabrikanten proberen ons te doen geloven dat bacteriën gevaarlijk zijn. “Ze spelen in op een ongegronde angst. Ik denk dat ze handig gebruikmaken van de campagnes tegen het overdreven gebruik van antibiotica. Die stellen dat bacteriën steeds resistenter en dus alsmaar gevaarlijker worden. Het is dan niet moeilijk om de bevolking wijs te maken dat we bacteriën helemaal uit ons leven moeten weren”, stelt prof. Simon.

Maar doordat we alles gaan ontsmetten, wordt het risico op resistente bacteriën mogelijk zelfs nog groter. “Dat effect zien we nu al, maar er zijn nog onvoldoende studies om de klinische impact van die resistentie op de lange termijn te bepalen.” Triclosan, een bacterie-dodend middel dat in veel van de producten en vooral in zeep verwerkt zit, wordt er trouwens van verdacht resistentie en daardoor de ontwikkeling van steeds agressievere bacteriën – zoals staphylococcus aureus – in de hand te werken.

Milieu

Er zijn ook gevolgen voor het milieu. Afvalwater vol bacteriedodende producten komt in rivieren terecht en elimineert daar bacteriën die onmisbaar zijn voor de biologische afbraak. Vervolgens heb je het effect op de voedselketen…

En het risico op allergieën is groter als kinderen te weinig blootgesteld worden aan virussen en bacteriën.

In bepaalde gevallen stelt Anne Simon zich wat toegeeflijker op. Zo kan bacteriedodende tandpasta best nuttig zijn. “Sommige mensen hebben door bepaalde types bacteriën last van een slechte adem, ondanks goede poetsgewoonten.”

Deodorant

Hetzelfde geldt voor deodorant. We weten dat transpiratiegeur veroorzaakt wordt door bacteriën die gewoon met zeep verwijderd kunnen worden. “Maar sommige van die bacteriën zijn resistenter en veroorzaken een karakteristieke geur. In zulke gevallen kan een deodorant verrijkt met antiseptica helpen. Verder zijn er mannen die na het scheren kleine pukkeltjes krijgen, die ontstoken kunnen raken. Antibacterieel scheerschuim kan dat risico beperken.”

Toch gaat het hier om heel specifieke gevallen. De bedrieglijke beweringen dat antibacteriële producten steevast beter zijn dan andere worden daardoor allerminst goedgepraat. (Bodytalk/ Carine Maillard)