Het belangrijkste voordeel van mislukkingen is dat ze ons leren ermee om te gaan, stelt de Franse filosoof Charles Pépin. ‘Leerlingen’ die nooit een mislukking hebben gekend, storten volledig in elkaar als ze toch met tegenspoed te maken krijgen.’
Voor hij de gloeilamp uitvond, had Thomas Edison zo vaak gefaald dat een van zijn medewerkers hem vroeg hoe hij die ‘duizenden mislukkingen’ had kunnen slikken. “Ik heb niet duizend keer gefaald, ik heb duizend manieren gevonden die niet werken”, was het antwoord van de uitvinder. Thomas Edison wist dat een wetenschapper met elke correctie weer een stap dichter bij de waarheid staat. “Het is dankzij hun falen dat ze daarna konden slagen”, stelt de Franse filosoof Charles Pépin in zijn boek Les vertus de l’échec.
Thomas Edison wist dat een wetenschapper met elke correctie weer een stap dichter bij de waarheid staat.
“Darwin was nooit begonnen aan de lange reis die zijn roeping zou bepalen als hij niet eerst zijn opleiding geneeskunde en daarna zijn opleiding theologie had laten vallen. Pas nadat hij in zijn jeugd talloze matchen had verloren, werd de fair play van Roger Federer langzaam maar zeker legendarisch. En in het geval van J. K. Rowling was het een dubbele tegenslag op emotioneel en professioneel vlak – ze werd verlaten door haar man en verloor haar job bij Amnesty International – die haar ertoe aanzette de Harry Potter-boeken te schrijven.”
Spijtig genoeg is dat besef er te weinig. “In ons gezinsleven, op school en zelfs op het werk worden mensen die falen met de vinger gewezen. Ik heb dit boek geschreven omdat ik het niet meer kon aanzien dat kinderen en volwassenen vanwege hun mislukkingen moeten afzien, terwijl mislukking en succes zo nauw met elkaar verbonden zijn.”
Leerrijke ervaring
Charles Pépin gaat nog verder: falen is een voorwaarde voor succes. “Want daardoor moeten we stilstaan, onszelf de juiste vragen stellen en vanuit een nieuwe basis vertrekken. Ik stel trouwens vast dat ‘goede leerlingen’ die nooit een mislukking hebben geriskeerd – met probleemloze studies en een rechtlijnige carrière – volledig in elkaar storten als ze toch met tegenspoed te maken krijgen, zoals een scheiding of een professionele teleurstelling. Zij die weleens gefaald hebben, slaan zich erdoor, want het belangrijkste voordeel van mislukkingen is dat ze ons leren ermee om te gaan. Als je ooit viel en weer opstond, dan weet je dat je dat best kan.”
Als je maar weet dat een mislukking je geen mislukkeling maakt. “Dat hebben de Angelsaksische en Scandinavische landen goed begrepen. Aan de faculteit geneeskunde in Boston waren er in het eerste jaar te veel kandidaten. De professoren gaven de voorkeur aan studenten die eerder gefaald hadden, en vooral aan hen die andere studies waren begonnen, hun vergissing inzagen en besloten geneeskunde te gaan doen. Ook Amerikaanse ondernemers zien een eerste mislukking vaak gewoon als een ervaring, een blijk van volwassenheid, een geruststelling dat ze dat type fout alvast niet meer zullen maken. En een ondernemer die zo’n ervaring goed kan ‘verpakken’, krijgt vermoedelijk zelfs makkelijker krediet dan als hij niet had gefaald. In landen als Frankrijk, België en Japan geldt het tegenovergestelde.”
In alles zit een barst
Het tij is aan het keren: leerkrachten en bedrijfsconsultants zien falen ondertussen als een waardevol deel van het leerproces.
Waarom is dat zo? “Omdat we te zeer essentialistisch en te weinig existentialistisch zijn: ‘Ik besta, dus ik leef mijn leven als een avontuur, met de nodige wendingen en splitsingen in de weg. Tegenslagen houden mij niet tegen.’ Maar als ik ga geloven dat mijn identiteit en mijn wezen door die tegenslagen aangetast worden, dan verlies ik elke kans op succes.”
Het tij is wel aan het keren: leerkrachten en bedrijfsconsultants zien falen ondertussen als een waardevol deel van het leerproces. “Maar we hebben nog een lange weg te gaan, te meer omdat we ook rekening moeten houden met de collectieve dimensie van mislukkingen. Onze maatschappij heeft op dit moment erg te lijden onder een zeer sterk gevoel van mislukking, door onze machteloosheid tegenover terrorisme. We vergeten daarbij dat onze hele geschiedenis een opeenvolging van crisissen is, en dat elke crisis zowel een einde als een begin is geweest. Als er een deur sluit, gaat er wel ergens een raam open. Maar als we ons in een hoekje overgeven aan angst en verdriet, dan durven we niet naar dat raam te gaan en gaat de oplossing, die vaak in het oog van de storm te vinden is, aan ons voorbij. De onlangs gestorven Leonard Cohen zong in Anthem: ‘There is a crack in everything, that’s how the light gets in’ (in alles zit een barst, zo kan het licht erdoor). Zowel op individueel als op collectief vlak is elke crisis in feite een barst, een uitnodiging om het licht op onze mislukkingen te laten schijnen, zodat we ons er overheen kunnen zetten.”
Vreugde
Om je mislukkingen te overstijgen, moet je ook de heersende zwaarmoedigheid kunnen loslaten. “Mijn filosofie om met falen om te gaan, is een filosofie van de vreugde. Natuurlijk is ons leven niet perfect: we bereiken niet al onze doelen, we verliezen al eens een dierbare, we worden ziek en ons ego wordt regelmatig gekwetst. Maar als je gefaald hebt en uiteindelijk toch kunt slagen, is de vreugde veel dieper en intenser dan als het meteen was gelukt. Op die manier dragen mislukkingen bij tot de menselijke vreugde.”
‘Succes is het vermogen om keer op keer te falen zonder daarbij je enthousiasme te verliezen’
Gewoon hard genoeg willen, is niet voldoende om mislukkingen te vermijden. “In tegenstelling tot wat we vaak denken, is willen niet gelijk aan kunnen. De kracht van de mislukking bestaat er vooral in dat ze ons de mogelijkheid biedt om even niet meer te willen, om de werkelijkheid, en onze eigen grenzen, onder ogen te zien, om de tijd te nemen om ons af te vragen: ‘Wat is mijn diepste verlangen, wat zoek ik nu echt, waar ligt mijn ware inspiratie?’ En pas daarna, wanneer we het antwoord in ons binnenste hebben gevonden, kunnen we ons herpakken. Als we te snel weer recht krabbelen, zullen we dezelfde fouten opnieuw maken.”
We moeten de deugden die in elke mislukking schuilen dan ook dringend aan onze kinderen aanleren. “En hen uitleggen dat ze geen faalangst moeten hebben, want elke mislukking is een les, die je een stap dichter bij het succes brengt. Maar je moet wel leren zowel met je succes als met je mislukkingen om te gaan. Als je enkel op je succes focust, word je arrogant. De juiste houding, of je nu faalt of slaagt, is toegewijd, creatief en in beweging blijven. Dat is ook de wijsheid die Winston Churchill in zijn bekende citaat vatte: ‘Succes is het vermogen om keer op keer te falen zonder daarbij je enthousiasme te verliezen’.”
Door Marie-Françoise Dispa
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
