Je kreeg er iets prachtigs voor terug, en toch houd je een naar of zelfs getraumatiseerd gevoel aan je bevalling over. Nee, je bent geen uitzondering. En ja, met de juiste aanpak kom je er weer bovenop.
“Uit onderzoek van onder meer de Erasmus Universiteit Rotterdam blijkt dat bijna een kwart van de vrouwen die voor het eerst een kind kregen 3 jaar na de bevalling nóg met een negatief gevoel terugkijken op hun bevalling. Bij vrouwen die een tweede of derde kind kregen was dat 1 op de 8.” Aan het woord is de Nederlandse Diana Koster, die het boek Perfecte bevallingen bestaan niet schreef, vanuit haar jarenlange ervaring als verloskundige en coach van zwangere vrouwen en prille moeders.
Een ander mens
Een bevalling is uiteraard voor iedereen een min of meer ingrijpende ervaring. Dat je je in de eerste weken erna ‘een ander mens’ kunt voelen, is dus maar normaal. “Voor je de hele gebeurtenis kunt verwerken, moeten je lichaam en geest eerst wat tot rust zijn gekomen”, verklaart Koster. “En met een pasgeboren baby kom je daar niet altijd snel aan toe. Je kunt je dus een tijdje wat angstiger voelen, bijvoorbeeld. Of wat minder sociaal, minder levenslustig en sneller geïrriteerd. Of net ‘leeg’, zonder emoties. Of je gaat alles proberen te controleren, tot het dwangmatige toe. Of je piekert meer, kampt met nachtmerries, enzovoort.”
Gelukkig vervagen die negatieve gedachten, gevoelens en beelden meestal binnen 4 tot 6 weken. Maar blijft je stressniveau van na de bevalling alsmaar aanhouden, dan kom je niet aan verwerken toe en kun je in een posttraumatische stressstoornis verglijden. “Bij 1 tot 3 % van de vrouwen wordt daadwerkelijk deze diagnose gesteld”, vertelt Koster. “En zij hebben vaak te lijden van heftige flashbacks, grote concentratieproblemen en een sterk verhoogde prikkelbaarheid.”
Je kunt er soms pas maanden na de bevalling last van krijgen.
Het loont dus om (tijdig) stil te staan bij, en zo nodig hulp te zoeken voor klachten of symptomen die mogelijk verband houden met een nare bevallingservaring. “Weet ook dat je er soms pas maanden na de bevalling last van kunt krijgen”, merkt Koster nog op. “En dan worden je klachten en symptomen vanzelfsprekend niet meer zo spontaan aan de bevallingservaring gelinkt.”
Praten helpt
Misschien herken je je in deze beeldspraak van Koster: het lijkt wel alsof er tijdens je bevalling een bliksem in je systeem is ingeslagen die je maar niet kwijtraakt. Wat kun je dan concreet doen om die ‘bliksem’ toch afgeleid te krijgen? “Praten helpt”, benadrukt Koster. Maar daar wringt al vaak het schoentje. Veel vrouwen zijn bang om te worden afgedaan als een zeur of aanstelster, want iedereen lijkt wel probleemloos te bevallen.
Bovendien sust de omgeving de nare herinneringen vaak weg met uitspraken als ‘je hebt er toch iets moois voor teruggekregen’. Alsof een ervaring die zoiets moois oplevert niet ‘naar’, en al zeker niet ’traumatisch’ kan zijn. “Terwijl een bevalling dat wel degelijk kan zijn, zoals elke ervaring waarbij je psychische of lichamelijke grenzen op een emotioneel zeer kwetsbaar moment worden overschreden”, legt Koster uit. “En nee, je leven of lichaam hoeft niet zo nodig in gevaar te zijn geweest. Sterker nog, je kunt volgens het medische verslag ‘probleemloos en zonder complicaties’ zijn bevallen. Maar daar gaat het dan ook niet om. Wat wel van tel is: hoe jij alles hebt ervaren. En dat is heel persoonlijk.”
Puzzelstukjes
Je hebt je bijvoorbeeld niet veilig gevoeld tijdens je bevalling. Of de relatie met je zorgverleners liet op dat moment te wensen over. Of je voelde je niet serieus genomen, omdat je geen stem kreeg in beslissingen die medici tijdens je bevalling namen. Of je kampt met gevoelens van schaamte, schuld of falen. “Probeer waarmee je worstelt toch in een nagesprek met je zorgverleners aan te kaarten”, moedigt Koster aan. “Want misschien kunnen zijzelf of collega’s waarnaar ze verwijzen kaderen wat je doormaakt of ontbrekende puzzelstukjes aanreiken. Ze kunnen je bijvoorbeeld helpen begrijpen waarom ze bepaalde dingen tijdens je bevalling wel of niet hebben gedaan. Of je heftige gevoelens erkennen en je met tips en oefeningen leren er beter mee om te gaan (zoals ook Koster ruimschoots doet in haar boek, AS ).”
Probeer waarmee je worstelt toch in een nagesprek met je zorgverleners aan te kaarten.
“Een goed nagesprek kan ook een eyeopener zijn als je niet precies weet of je klachten wel verband houden met je bevalling”, merkt Koster nog op. “Door hun ervaring kunnen zorgverleners vaak de vinger op de zere plek leggen, en de pijn meteen ook afdoende helpen verlichten.” Zoals bij Fiene, die in het boek getuigt over de nachtmerries die een jaar na haar bevalling opdoken en die ze wilde verdringen met een slaapmiddel, dat ze niet kreeg van haar huisdokter. Tenzij ze ook met een therapeut ging praten. Dat deed ze, en binnen 6 weken sliep ze weer rustig, zonder slaapmiddel.
EMDR
Voor wie na de bevalling een posttraumatische stressstoornis ontwikkelde, is meestal meer nodig dan een goed gesprek. Een behandeling die dan kan helpen wordt aangeduid met EMDR, of eye movement desensitization and reprocessing. “Er is ruim voldoende wetenschappelijk bewijs dat EMDR werkt bij trauma’s met een grote T (dus na ‘feitelijk of dreigend doodsgevaar, ernstige verwondingen en/of seksueel geweld’, volgens het psychiatrisch diagnostisch handboek DSM-5, AS). Maar wellicht – en dat is ook mijn ervaring – werkt EMDR ook bij trauma’s met een kleine t, zoals wanneer je leven of lichaam tijdens de bevalling niet in gevaar is geweest.”
Hoe EMDR precies werkt, is nog niet helemaal duidelijk, maar concreet verloopt een sessie als volgt. “De therapeut vraagt je om aan de nare herinnering te denken. Tegelijkertijd moet je een kleine, afleidende taak uitvoeren, zoals met je ogen de heen en weer bewegende vingers van de therapeut volgen. En dit zo’n 30 seconden lang. Dan vraagt de therapeut je om te vertellen over alles wat in je opkomt, tot je opgebouwde spanning weer is weggeëbd. Dit proces wordt herhaald voor elk gedachtespoor dat met de negatieve ervaring te maken heeft, en dus tot de negatieve lading ervan is afgehaald. Met als uiteindelijk resultaat dat je op een meer neutrale manier aan je bevalling kunt terugdenken, zonder je door emoties overweldigd te voelen.”
Zoek je een erkende EMDR-therapeut? www.bipe.be.
(Door An Swerts)
Noot van de redactie: Diana Koster overleed helaas op 25 april 2016, dus voor de publicatie van dit artikel. Onze oprechte deelneming aan haar familie en vrienden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
