20 kilometer door Brussel: komen de lopers in het nauw door de hitte?

20 kilometer door Brussel in 2017 © Belga

Tijdens de Antwerp 10 miles gingen er weer massaal lopers onderuit. Halve lijken strompelden over de eindmeet en de hulpdiensten raakten in nauwe schoentjes. Dat het moeilijk zou worden, was nochtans perfect te voorspellen. Organisatoren van grote loopevenementen horen dit te weten en mogen niet langer hun verantwoordelijkheid ontlopen.

‘Gelukkig zijn er geen doden gevallen’, las je in de krant de dag na de Antwerp 10 miles. Gelukkig inderdaad, want de preventie bij zeer ongunstige – lees: te warme – weersomstandigheden voor een groot loopevenement lijkt in ons land vooral te bestaan uit het kruisen van de vingers. Er komen in Brussel wat drankstandjes en nevelinstallaties extra, maar de vraag is of dat veel zoden aan de dijk zal brengen. Want de weersomstandigheden voor zondag zien er niet schitterend uit.

De kans is groot dat het loodzwaar wordt dit weekend. Als de voorspelde 28 graden er komen zal niet alleen de hitte wegen. De luchtvochtigheid en het gebrek aan een koelende wind zullen de lopers eveneens parten spelen.

Verstikkende luchtvochtigheid

De ideale omstandigheden voor een marathon zijn koele temperaturen in de buurt van 11 à 13 graden, weinig wind en een lage luchtvochtigheid.

Koele temperaturen, dat spreekt voor zich. Je lichaam kan zich dan opwarmen met de warmte die de spieren produceren en de overtollig hitte raakt het vlot kwijt. Als straalkacheltje in koude lucht. Bij hoge temperaturen lukt dat niet meer. Weg koelfactor nummer één.

Over koelfactor twee, de luchtvochtigheid, hoor je nauwelijks iets in de waarschuwingen, terwijl die eveneens een cruciale rol speelt. Bij een lage vochtigheidsgraad voelt de lucht droog aan en verdampt zweet erg gemakkelijk, wat een lekker koelend effect geeft. Bij een hoge luchtvochtigheid lukt dat niet meer. De lucht voelt dan zwoel en zwaar aan. ‘Het is laf’, wordt dan gezegd. Of ‘Er zit geen zuurstof in de lucht’. Fout natuurlijk, want er is altijd voldoende zuurstof in de lucht in ons land.

De luchtvochtigheid schommelde fel de voorbije week. In Sint-Lambrechts Woluwe, waar het parcours passeert, was ze tijdens de nacht en vroege ochtend constant zeer hoog met pieken in de buurt van 95 procent. Dat betekent dat de lucht bijna verzadigd is (100 procent = vol) en geen extra waterdamp meer kan opnemen. Zeg dan maar dag met het handje tegen het koelend effect van verdampend zweet.

Hoge temperaturen en een hoge luchtvochtigheid zoals in de tropen zijn ideale omstandigheden voor de plantengroei, maar niet voor het lopen van lange afstanden. Daarom hoor je ook zo weinig over snelle tijden op marathons in de tropen.

Gelukkig dook de luchtvochtigheid van in de vroege ochtend pijlsnel naar beneden om rond de middag in de buurt van de 50 procent te schommelen, wat een gunstig vooruitzicht is voor de trage lopers. Bij de start kan ze echter nog relatief hoog zijn.

Bovendien loopt het parcours doorheen het Terkamerenbos, langs het Woluwepark en rijk belommerde lanen in de (vochtige) vallei van de Woluwe langs talrijke vijvers. Het is gekend, in het bos en onder de bomen is het vaak frisser lopen, maar meestal ook vochtiger en zeker bij warme temperaturen beklemmender omdat er ook nog eens minder wind is. Benieuwd hoe dat zondag zal uitpakken.

Dan is er nog de derde factor, de wind. Normaal houden afstandslopers daar niet van want hij waait altijd ergens wel uit een verkeerde hoek. Een koelend briesje, dat zou dit weekend zeer welkom zijn, maar het ziet er niet naar uit dat je daarop mag rekenen.

Spaar jezelf

Kortom, het wordt voor de meeste amateurlopers waarschijnlijk loodzwaar dit weekend. Niet voor de elitelopers die nu eenmaal uitstekend getraind zijn en hun lichaam bijna tot de laatste spiervezel kennen.

Voor amateurs geldt er in dergelijke omstandigheden slechts één advies: loop op je gemak, neem je tijd, forceer niets en spaar jezelf. Stappen, zelfs even stoppen, de schaduw opzoeken en je verfrissen met water, of ijswater indien beschikbaar, is in zware omstandigheden echt geen schande. Alles liever dan met je kop tegen de muur, of nog erger, tegen het asfalt gaan.

Ga niet voor een persoonlijke record. Dénk er zelfs niet aan. Je zult al uit zeer goed hout gesneden moeten zijn om daarop een kans te maken.

Organiseren is verantwoordelijkheid dragen

Wie ingeschreven is, kan momenteel weinig anders meer doen dan voorzichtig zijn, nu zondag. Dat geldt niet voor de organisatoren en iedereen die advies verstrekt om het loopevenement van zondag veilig tot een einde te laten komen. Met een beschuldigende vinger naar de ‘onverantwoorde praktijken van de individuele loper’ wekken zij de indruk dat hen niets te verwijten valt, dat ze daar niets aan kunnen doen, dat het buiten hun mogelijkheden valt, dat de weersomstandigheden nu eenmaal zijn wat ze zijn, dat zij ter goeder trouw zijn. Die uitleg is te gemakkelijk.

Organisatoren van grote loopevenementen weten al lang dat de wisselende weersomstandigheden in ons land in deze periode van het jaar risico’s inhouden. Dat je er met wat extra watervernevelaars en drankstandjes langs het parcours echt niet komt.

Streamer: Eén advies dit weekend. Ga niet voor een persoonlijke record. Dénk er zelfs niet aan.

Ze zouden uitdrukkelijker en op een meer heldere manier kunnen waarschuwen, bijvoorbeeld met kleurcodes. Groen betekent ideale weersomstandigheden. Rood dat de toestand zwaar en de kans op problemen zeer groot is. Dat het niet het moment is om voor een persoonlijk record te gaan. Oranje voor de omstandigheden tussenin.

Om tot die indeling te komen, moeten ze alleen rekening houden met de 3 factoren die we hogerop al aangaven: temperatuur, luchtvochtigheid en wind. Niet eens zo moeilijk dus, want het KMI maakt elke dag weersvoorspellingen die ze daarvoor kunnen gebruiken.

William Roberts, hoofd van de medische dienst van de Twin Cities Marathon en professor van de University of Minnesota in de Verenigde Staten, deed het hen in 2010 al voor. Hij publiceerde in dat jaar de studie: ‘Determining a ‘do not start’ temperature for a marathon on the basis of adverse outcomes’, een overzicht van grote marathons met grote aantallen opgevers en hij besteedde daarbij vooral aandacht aan de overbelasting van de medische diensten. En met reden, zoals twee voorbeelden in onze nabije omgeving duidelijk maken.

In 2007 moesten lopers in nood tijdens de marathon van Rotterdam een uur op een ambulance wachten. De marathon voor amateurs werd uiteindelijk zelfs afgebroken. In 2008, exact tien jaar geleden liep het in Brussel tijdens de 20 kilometer al grondig mis met bijna 600 slachtoffers. Maar alle lof voor het Rode Kruis dat zich uitstekend had voorbereid en prompt overschakelde naar het rampenplan waardoor alle deelnemers die afgevoerd dienden te worden, optimaal gespreid werden over alle ziekenhuizen in de ruime regio. We twijfelen er niet aan dat het Rode Kruis zondag opnieuw paraat zal staan.

Roberts baseerde zijn studie op gegevens van de natte-bol-globetemperatuur, een vrij complexe methode die het KMI niet meer hanteert, maar die omgevingstemperatuur, luchtvochtigheid, wind en de invloed van warmtestraling op het lichaam combineert. De resultaten van zijn studie kan je dus niet zomaar overnemen, maar een beetje expert kan daar wel weg mee, en in het KMI zitten er zulke mensen.

Roberts was vorig jaar nog hoofdauteur van een publicatie in Current Sports Medicine Reports van de American College of Sports Medicine, geen klein grut in de wetenschappelijke wereld, met daarin duidelijke richtlijnen voor organisatoren van marathons. (De studie is vrij te downloaden.)

‘Oei, nooit van gehoord’ of ‘dat wisten wij niet’, zijn dan ook geen argumenten meer, zeker niet voor grote organisaties als die van de Antwerp 10 miles en de 20 km door Brussel.

Let op met teveel drinken

Ook het advies om veel te drinken, spoort niet. Het is zelfs ronduit gevaarlijk, veel gevaarlijker dan te weinig drinken. Onderzoek wijst uit dat tot 22% van de deelnemers van sommige marathons in Europa en de Verenigde Staten symptomen vertonen van watervergiftiging.

Oververhitting blijft weliswaar een ernstig probleem. Iedereen herinnert zich nog de dramatische beelden van de Britse loper Callum Hawkins die onderuit ging tijdens de Commonwealth Games in Australië.

De Zuidafrikaanse sportwetenschapper Ros Tucker licht in een commentaar helder toe waar het waarschijnlijk mis gaat met Hawkins. Er is een groeiende consensus onder sportwetenschappers dat een oplopende temperatuur in het brein de werking ervan onderuit haalt. Eens een drempel overschreden is dat falend brein niet langer in staat om alle bewegingen te coördineren en begint de loper te zwalpen tot het echt teveel wordt en hij of zij neergaat en niet meer recht kan krabbelen.

Callum Hawkins collapses after 40km during @gc2018 Commonwealth Games.https://www.youtube.com/channel/UCwTLgZnkMD4RNwrBJgQV8FQYouTube4803601.0https://www.youtube.com/480videoEAN Channel270https://i.ytimg.com/vi/JeIR1GW8USo/hqdefault.jpg

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Over de remedie bij oververhitting zijn ook steeds meer sportwetenschappers het eens: zo snel mogelijk afkoelen. Vocht toedienen bij oververhitting komt niet ter sprake. Nog extra vocht toedienen aan wie al teveel vocht opgenomen heeft, kan immers fataal uitdraaien. Extra zout is dan de juiste aanpak.

De symptomen van uitdroging en watervergiftiging lijken trouwens zo sterk op elkaar dat hulpverleners zonder een correcte diagnose met een aangepaste test onmogelijk kunnen weten met welk van de twee problemen ze te maken hebben en een risico van 50 procent lopen om de verkeerde beslissing te nemen.

Nu, misschien valt het allemaal wel best mee morgen. Misschien houden de meeste lopers hun hoofd bij de zaak en kiezen ze voor een veilige weg met de minste problemen. Daar kunnen we dan met zijn allen alleen maar blij om zijn. Er zijn immers nog altijd evenementen genoeg om te gaan lopen. Volgend jaar, ergens anders, wat maakt het uit.

Maar de organisatoren, die kunnen echt veel beter dan een vermanend vingertje op te steken. Zij zijn het toch die heel het evenement op het getouw zetten, niet?

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content