Volledige genoom tseetseevlieg blootgelegd: ‘Goede stap bestrijding slaapziekte’

Na tien jaar onderzoek heeft een groep van internationale wetenschappers het volledige genoom van de tseetseevlieg ontrafeld. Dit diertje is verantwoordelijk voor de verspreiding van de slaapziekte in Sub-Saharisch Afrika.

Een groep van 140 internationale wetenschappers heeft na tien jaar onderzoek het volledige genoom van de tseetseevlieg ontrafeld. Dat heeft het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) bekendgemaakt. De informatie – bestaande uit 366 miljoen tekens – kan nuttig zijn voor de strijd tegen ziekten die de vlieg verspreidt in Afrika. Het onderzoek verschijnt in het vooraanstaande wetenschappelijke tijdschrift Science.

De tseetseevlieg, onder wetenschappers ook gekend met de naam ‘Glossina morsitans’, voedt zich enkel met bloed en kan daardoor een parasiet overdragen die dierlijke en humane Afrikaanse trypanosomiasis wordt genoemd, oftewel de slaapziekte. De ziekte betekent een zware last voor vooral de Afrikaanse bevolking ten zuiden van de Saharawoestijn. Doordat de parasiet erin slaagt het immuunsysteem van de gastheer te omzeilen, hebben wetenschappers weinig hoop dat er ooit een vaccin komt. Door de vlieg selectief te vangen, insecticiden te gebruiken of door steriele mannetjes in de natuur los te laten, werd het insect in het verleden al “met bemoedigende resultaten” gecontroleerd.

Slaapziekte

“Door de volledige DNA-plattegrond van de tseetseevlieg bloot te leggen, kunnen we nu bestaande controlemethoden verbeteren en nieuwe strategieën ontwikkelen die nog beter werken en minder kosten” zegt prof. Jan Van Den Abbeele van het Instituut voor Tropische Geneeskunde Antwerpen (ITG), die het projectwerk rond de speekselkliergenen van de vlieg leidde. De ontcijfering van de genetische code zal volgens de onderzoekers ook deuren openen voor verder basisonderzoek naar de biologie van de tseetseevlieg en de interactie met de parasiet en met mens en dier. Volgens Van Den Abbeele zijn nu de puzzelstukjes gekend, en kan nu door experiment de puzzel gemaakt worden.

Het aantal gerapporteerde gevallen van de slaapziekte bij mensen vermindert en lag in 2009 voor de eerste keer onder de 10.000. De ziekte treft in veel grotere mate vee. De Afrikaanse landbouw lijdt daardoor jaarlijks 3,5 miljard euro verlies, wat “een ingrijpende impact heeft op de ontwikkeling van het continent”.

Voor het onderzoek werd aanvankelijk de code van miljoenen kleine DNA-fragmenten bepaald, die nadien werden samengevoegd tot het volledige genoom. Er werden vervolgens bepaalde genen geïdentificeerd en gelokaliseerd met behulp van onder meer informatie van het fruitvlieg-genoom, wat onderzoekers toelaat om de structuur en functie van de genen te voorspellen.

Informatie is online beschikbaar

Al de nieuwe informatie wordt online publiek beschikbaar gemaakt. In ons land richtte de bijdrage zich op genen gerelateerd aan speekseleiwitten. Die zijn van belang voor de vlieg om efficiënt bloed te kunnen zuigen, en voor de parasiet om zich te kunnen ontwikkelen tot het infectueuze eindstadium waarin het door de vlieg wordt overgedragen.

Het onderzoek startte in 2003 door de oprichting van het ‘International Glossina Genome Initiative’, gefinancierd door de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO). De totaalkost van 10 miljoen euro werd door verschillende partners, zoals het WGO, gedragen. (Belga/AVE)