Wie de natuur intrekt, en binnenkort doen we dat waarschijnlijk weer massaal, loopt een zeker risico op een tekenbeet. Opletten is aangewezen, maar paniek niet, want volgens Nederlands onderzoek is de kans op de ziekte van Lyme erg klein.
Nederland beschikt over een “tekenradar”. Neen, geen app om in het bos of op je lichaam teken op te sporen, maar wel een website die onder andere onderzoek uitvoert naar tekenbeten met de hulp van de bevolking en met wetenschappelijke ondersteuning van de universiteit van Wageningen.
Piepklein risico
Uit onderzoek van de 3400 teken die in 2012 ingestuurde werden, bleek dat 22% besmet was met de spiraalvormige bacterie, Borrelia burgdorferi, die de ziekte van Lyme veroorzaakt.
Slechts 2,7% van de mensen die door een besmette teek gebeten werden, kreeg de ziekte van Lyme.
In 80% van deze gevallen bleef de ziekte beperkt tot een erythema migrans, de roosgrijze, ronde huiduitslag die kenmerkend is voor de besmetting.
Eenvoudig omgerekend wil dit zeggen dat minder dan 20 mensen klachten kregen en dat die bij 16 beperkt bleef tot de huiduitslag. Slechts 4 mensen ontwikkelden ergere problemen.
Dat is dus een kans van iets meer dan 1 op 1000 en dus 50 maal lager ook dan de kans die in ons land enkele jaren geleden nog op minder dan 5% geschat werd.
Tekenlogica
De melding dat ik een teek van mijn been had verwijderd, was recent nochtans voldoende voor een lichte paniek onder vrienden op café. Vooral de vrouwen gingen haast volledig uit de bol. Sommige dwongen me bijna om prompt een arts op te zoeken en antibiotica in te nemen.
Daar was echter geen reden toe, want op het moment van ontdekken kroop het beestje nog rond, naarstig op zoek naar een beschut warm hoekje met een zacht huid (geef het beest eens ongelijk).
Zolang er geen beet is, kan de teek je niet besmetten en zelfs als de teek zich al in je huid verankerd heeft, dan nog blijft er wel wat tijd over om te handelen.
Binnen de eerste 24 uur is het risico op besmetting immers extreem klein. De spirocheten zitten dan nog slapend vast ergens in de darmen van de teek. Daar moeten ze eerst actief worden en zich beginnen vermenigvuldigen.
Vervolgens moeten ze zich verplaatsen naar de speekselklieren van de teek en daarna samen met het speeksel in de gastheer ingespoten worden. Stoffen in dat speeksel zorgen ervoor dat het bloed zonder problemen blijft stromen.
Van zodra het zachte achterlijf begint op te zwellen, is de bloedmaaltijd begonnen. Het risico op besmetting stijgt vanaf dan en kent waarschijnlijk een hoogtepunt een 48 tot 72 uur na het begin van de beet.
De beste preventie is controleren
Veel preventieve adviezen raden je aan om witte kledij aan te trekken, rubberlaarzen, hemden met lange mouwen en tot het laatste knoopje toegeknoopt. Helaas lees je die ook op Tekenradar.nl.
Sta me toe aan het nut van dergelijke maatregelen te twijfelen. Iets zal het wel helpen, maar toegeknoopte hemdsmouwen laten nog altijd kathedraalpoorten op voor de piepkleine beestjes die teken zijn.
Wie is er bovendien zo gek om op zinderend warme zomerdagen met rubberlaarzen en lekker dik gekleed te gaan wandelen. Je riskeert een opname wanneer je zo in de bossen gespot wordt.
Let wel, teken zitten niet alleen in de wilde natuur en Ardense bossen. Ze zitten ook rustig bovenop grashalmen langs Vlaamse wegen en in Vlaamse tuinen op hun prooi te wachten.
De beste preventie tegen de ziekte van Lyme blijft dan ook je huid controleren nadat je in de natuur geweest bent. Vraag voor de onzichtbare delen (nu ja …) hulp van een betrouwbare partner.
En dan nog ben je niet zeker. Een kriebel zorgde ooit voor de detectie van een rondwandelende teek op mijn enkel. En dat op een maandagnamiddag. Zondag had ik in de tuin gewerkt (langs een natuurgebied).
De teek had dus een kledingwissel en een uitgebreid bad met harenwassen overleefd. Hoe is me nog steeds een raadsel.
Hoe teken verwijderen? Hop en weg
Over de wijze waarop je teken moet verwijderen, wordt al evenveel nonsens verkocht. Maar er nauwelijks enig wetenschappelijk bewijs dat de ene methode veiliger is dan de andere.
Veel ‘wetenschappelijke’ publicaties over dit onderwerp doen bovendien niets meer dan andere ‘wetenschappelijke’ publicaties na te praten zonder het oorspronkelijke onderzoek te controleren. Gebakken lucht, heet dat in de volksmond.
Zoekwerk leverde 2 ernstige studies op. Volgens de eerste heeft de wijze waarop je de teek verwijdert geen invloed op het besmettingsrisico.
Volgens de tweede blijft de handigste verwijderingsmethode blijft nog steeds een pincet waarmee je de teek zo dicht mogelijk bij de huid vastknijpt en ze vervolgens los trekt.
De gruwel van de monddeeltjes
Vaak wordt er ook gewaarschuwd voor stukjes van de monddelen die in de huid blijven zitten, maar er is geen bewijs dat deze de kans op besmetting vergroten.
Waarschijnlijk blijft het gevaar beperkt tot een kleine lokale infectie.
Teken mag je ook gerust aanraken. De spirocheten kunnen niet op eigen kracht door de huid dringen.
Er is dan ook geen reden om met ontsmettingsmiddelen aan de slag te gaan. Wassen met water en zeep werkt waarschijnlijk ruim afdoend.
Mooi maar meedogenloos Teken zijn best mooie diertjes. Taaie overlevers bovendien die vaak een heel jaar overbruggen met slechts één maaltijd.
Het mechanisme waarmee ze hun monddelen blokkeren na de beet en de cement waarmee ze de steekwonde afdichten zijn wonderen van de natuur.
Op mijn lijf betrapte teken eindigen echter altijd tussen twee nagels, platgedrukt tot moes. Maar nooit met volle plezier. Want zij kunnen er per slot van rekening ook niet aan doen dat ze opgezadeld raken met een toevallig schadelijke passagier.
Jan Etienne
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier