Angstaanjagende plaatjes en waarschuwingen op sigarettenpakjes werken averechts.
Mensen roken er niet minder door en soms zelfs meer. Aan de universiteit Maastricht roepen onderzoekers op om ze af te schaffen.
Er is geen wetenschappelijk bewijs dat angstaanjagende voorlichting, zoals de bekende waarschuwingen op sigarettenpakjes, effectief is. Ook de in het buitenland gebruikte afschrikwekkende plaatjes, zorgen er niet voor dat mensen minder gaan roken.
De plaatjes en waarschuwingen kunnen zelfs een averechts effect hebben: sommige mensen gaan juist meer roken. Onderzoekers Gjalt-Jorn Peters, Rob Ruiter en Gerjo Kok van de Universiteit Maastricht adviseren dan ook te stoppen met deze vorm van voorlichting. Ze hebben hun bevindingen gepubliceerd in Health Psychology Review.
Niet overtuigd
Angstaanjagende voorlichting is populair onder beleidsmakers. Ook de EU moedigt het gebruik van teksten en plaatjes op sigarettenpakjes aan. In de wetenschappelijke wereld was hierover echter geen consensus. De onderzoekers: “Ons onderzoek onderschrijft de theorie dat angstaanjagende voorlichting alleen werkt als aan een belangrijke voorwaarde wordt voldaan: mensen moeten ervan overtuigd zijn dat ze het gevaar kunnen verminderen. Rokers zijn vaak niet overtuigd dat ze kunnen stoppen met roken. In dat geval hebben de angstaanjagende waarschuwingen geen effect, of zelfs het omgekeerde effect: mensen gaan juist meer roken.”
Angstaanjagende voorlichting kan alleen effect hebben als mensen overtuigd zijn dat ze hun gedrag ook kunnen veranderen. Massacommunicatie is niet het aangewezen medium om die overtuiging te bewerkstelligen. Een gedragsadvies (zoals een verwijzing naar een hulplijn) is bijvoorbeeld niet voldoende om mensen te sterken in hun overtuiging dat ze dat gedrag zelf ook echt kunnen uitvoeren.
Geen wetenschappelijke basis
De onderzoekers combineerden de resultaten van alle studies die iets konden zeggen over de effectiviteit van angstaanjagende voorlichting. Wat ze schokkend vonden, is dat er maar zes studies zijn die de betreffende theorie op een degelijke manier onderzochten. Niet alleen is er dus amper bewijs dat het gebruik van angstaanjagende voorlichting zou kunnen ondersteunen, maar als je het bewijs dat er wel is samenvoegt, blijkt dat angstaanjagende voorlichting in het beste geval maar een klein effect heeft, en in het ergste geval misschien zelfs averechts werkt.
Waarom is deze methode dan zo populair, ondanks deze gebrekkige wetenschappelijke basis? De onderzoekers interviewden interventie-ontwikkelaars, beleidsmakers en politici hierover. Een belangrijke reden bleek de aantrekkingskracht van het communiceren van de negatieve gevolgen van het gedrag; als mensen maar weten hoe slecht iets voor ze is, zouden ze het niet doen. Maar zo werkt het dus niet.
Marleen Finoulst, Bodytalk
