Voor het boeddhisme is een erkenning het ergste wat het zou kunnen overkomen. Dat vindt Edel Maex, zelf boeddhist maar in Vlaanderen vooral bekend om zijn baanbrekende werk over mindfulness.

Geen erkenning? De boodschap van Edel Maex zal hard aankomen in de boeddhistische gemeenschap, want de Antwerpse psychiater is niet alleen een van de invloedrijkste boeddhisten, hij was ook bestuurslid en secretaris-generaal van de Boeddhistische Unie van België. ‘Misschien vinden sommigen de mogelijke erkenning niet onlogisch, want de invloed van het boeddhisme in het levensbeschouwelijke landschap is de voorbije jaren flink toegenomen. Maar ik vraag me af of zo’n erkenning ook verstandig is.’

De vraag stellen is ze ook beantwoorden.

Edel Maex: Ik vind het onverstandig. Het is volgens mij de hoogste tijd om de wetgeving over de levensbeschouwingen vanuit het napoleontische tijdperk het democratische tijdperk binnen te loodsen. Er is in dit land een scheiding van kerk en staat, en dus is het beter dat de overheid de lonen van de priesters en consulenten niet langer betaalt. Zo komt de verantwoordelijkheid te liggen waar ze thuishoort, namelijk bij de burger. Waarom moeten wij via onze belastingen andere levensbeschouwingen mee financieren, ook die waar we geen enkele band mee hebben?

Hoe verklaart u de groeiende populariteit van het boeddhisme in het Westen?

Maex: Het boeddhisme is tijdens de koloniale tijd naar het Westen gekomen via Aziaten die wilden bewijzen dat ze moderner waren dan de westerlingen. Zo is die moderniteit in het boeddhisme geslopen. Dat sprak en spreekt veel westerlingen aan. Ze zagen dat er niets mis was met het boeddhisme, in tegenstelling tot hun eigen spirituele tradities, en dat het boeddhisme verenigbaar is met de wetenschap. Het Oosten en het Westen hebben elkaar de hand gereikt in het boeddhisme. Binnen het westerse boeddhisme is er ondertussen wel een tegenbeweging op gang gekomen van aanhangers die vinden dat het boeddhisme zich te ongegeneerd heeft verwesterd en die terug willen naar de roots.

Anderen voelen zich aangetrokken door het boeddhisme als een pauzeknop tegen de stress en de hectiek van het moderne leven.

Maex: Het is meer dan dat. Die pauzeknop kunnen we ook elders vinden. Achter het boeddhisme zit een veel diepere spirituele behoefte.

U vindt dat de Boeddhistische Unie van België niet representatief is?

Maex: Voor het historisch zeer heterogene boeddhisme is het een vreemd idee om door één centraal orgaan vertegenwoordigd te worden. Enkele tientallen verenigingen zijn aangesloten bij de BUB. Maar er zijn verschillende boeddhistische verenigingen die zich helemaal niet willen scharen onder een koepel, die ze als een soort Vaticaan aanvoelen. Ze staan erop hun autonomie te bewaren, en ze hebben het er moeilijk mee dat de BUB als enige de morele autoriteit heeft om het boeddhisme te representeren.

Het lijkt nochtans aantrekkelijk als de overheid de boeddhistische consulenten wil betalen?

Maex: Op het eerste gezicht is dat een enorme financiële opsteker, maar ik heb daar toch gemengde gevoelens bij. Kijk naar wat er is gebeurd bij de vrijzinnigheid en de katholieke kerk. Sommige vrijzinnigen noemen de erkenning zonder meer het ergste wat de vrijzinnigheid in België ooit is overkomen. Voor hen heeft de eis om als een eenheid naar de overheid op te treden het debat binnen de vrijzinnigheid in de kiem gesmoord. Ze hebben het over een ‘verkostering’, met name dat materiële en financiële belangen de inhoud gaan verdringen.

U zegt ook dat subsidies de katholieke kerk lui heeft gemaakt.

Maex: De Franse katholieke kerk is veel vitaler dan de onze, en dat komt volgens sommige katholieken door het Belgische financieringssysteem. Omdat de kerk door de overheid gefinancierd wordt, hoeft ze zich veel minder te verantwoorden tegenover haar eigen gelovigen. Het is een soort financiële gijzeling.

Het boeddhisme kan volgens u ook bloeien en groeien zonder financiële steun van de overheid?

Maex: De Belg is levensbeschouwing gaan zien als iets wat van boven moet komen en dan ook gratis moet zijn. We hebben geen moeite om geld uit te geven in een restaurant, maar vinden het overdreven als een vergelijkbaar bedrag wordt gevraagd voor een dag over een filosofisch of levensbeschouwelijk thema. Geestelijk voedsel mag niets kosten. We staan er niet bij stil dat de religie uiteindelijk niet gratis is, maar door ieder van ons als belastingbetaler betaald wordt – zij het zonder enige democratische inspraak in de bestemming en het gebruik ervan. Het boeddhisme in België is zonder erkenning en financiële steun van de overheid tot bloei gekomen. Verder bloeien op dezelfde manier is geen enkel probleem.

‘Er is in dit land een scheiding van kerk en staat, en dus is het beter dat de overheid de lonen van de priesters en consulenten niet langer betaalt.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content