Persoonlijke mening van de dokter willen we niet

In de hiërarchie van betrouwbaarheid van medische informatie bekleedt kennis die gebaseerd is op de opinie van een expert het laagste niveau.

Tik in Google-Afbeeldingen “ebm hierarchy” en u ziet meteen waarover het gaat. Met geneeskundige experten bedoelen we niet enkel artsen maar ook paramedici.

Wat telt is of het wetenschappelijk aangetoond is of een medische tussenkomst werkt. De persoonlijke mening van een expert doet niet ter zake. Wanneer u advies vraagt aan een expert, dan wil u niet zijn persoonlijke mening kennen maar u rekent erop dat hij op de hoogte is van de wetenschappelijke kennis en kan oordelen of deze kennis op uw geval van toepassing is.

Waarom de opinie van een expert als basis voor een behandeling niet betrouwbaar is heeft meerdere oorzaken. Een ervan is dat experten ook mensen zijn, en mensen vaak irrationeel denken en handelen. Persoonlijke ervaringen bijvoorbeeld blijken vaak een slechte raadgever te zijn.

Andere redenen zijn dat experten belangenconflicten hebben die hun uitspraken al dan niet bewust beïnvloeden. De impact van medische handelingen op de gezondheid is vaak ook gering. De kans dat een gezonde vijftiger met een verhoogd cholesterol binnen de volgende 10 jaar geen probleem ondervindt met het hart bedraagt 95%. Wanneer hij een statine inneemt om zijn cholesterol te doen dalen, dan wordt deze kans 97%. Ook voor een topexpert is het onmogelijk een dergelijke minimale impact op basis van eigen ervaring te vatten.

Er zijn spectaculaire voorbeelden in de geneeskunde waar experten op basis van hun persoonlijke opinie de bal volkomen mis sloegen. Het geval van dokter Benjamin Spock is misschien het meest tragische. Deze inmiddels overleden Amerikaanse kinderarts en auteur van een wereldwijde bestseller over kinderverzorging, adviseerde jonge moeders in de jaren zestig dat ze hun baby’s op de buik moesten leggen bij het slapen. Hij was van mening dat in geval de baby braakt, de buikligging voorkomt dat deze stikt in het eigen braaksel. Wetenschappelijk onderzoek toonde later echter aan dat baby’s die op de buik slapen een verhoogd risico hebben op wiegendood.

Sinds deze wetenschappelijke boodschap verspreid is (in Groot-Brittanië met de slogan “Back to sleep”), is het aantal gevallen van wiegendood spectaculair gedaald. Ian Chalmers, een van de stichters van de Cochrane Collaboration, schreef in 2001 dat het foute advies van Spock geleid heeft tot “duizenden of zelfs tienduizenden vermijdbare gevallen van wiegendood“.

Het is niet alleen in de geneeskunde dat argwaan geboden is indien persoonlijke meningen over wetenschap geventileerd worden. En dat geldt voor alle experten, ook voor Nobelprijswinnaars, professoren of eredoctors, en uiteraard ook voor mensen die niet gehinderd zijn door enige kennis van de materie.

Tijdens een recent optreden verkondigde choreografe Anne Teresa De Keersmaker dat het introduceren van genetisch gemanipuleerde organismen gevaarlijk is voor onze planeet. Zij heeft, zoals ook de actievoerders van de Field Liberation Movement die zij wilde steunen, het recht om haar mening te kennen te geven.

Maar wetenschap heeft niets met democratie te maken. In een recente column in De Standaard beklaagt filosofe Tinneke Beeckman zich over het feit dat de media bol staan van meningen. Zij citeert de Britse ethicus Bernard Williams die een intrinsiek streven naar de waarheid wil herwinnen. Wie alleen omgaat met meningen om een effect te bereiken maakt een fair debat onmogelijk.

Hans Van Brabandt