Leef je langer wanneer je spaarzaam eet?

De bewijzen dat je langer leeft wanneer je aan calorische restrictie doet, zijn altijd al erg mager geweest. Een studie in Nature brengt de stelling een nieuwe klap toe. Maar het laatste woord is nog niet gezegd.

Hak een 25 tot 40 % van je normaal elke dag eet weg en leef 10, 20, 30 jaar langer. Dat is althans wat aanhangers van de theorie dat calorische restrictie of spaarzaam eten een positieve invloed uitoefent op de levensduur beweren. Sommigen van hen houden zelfs een levensduur van 150 jaar voor de mens voor mogelijk.

Voor ratten, muizen, schimmels, wormen, vliegen en ander gedierte in laboratoria blijkt dat inderdaad te kloppen. De eerste vaststellingen dat spaarzaam gevoede proefdieren tot 40% langer leefden dan hun à volonté knabbelende lotgenoten, dateren al van de jaren 1930 en ze hebben geleid tot het ontstaan van fanatieke groepen van aanhangers.

De resultaten van enkele recente studies met rhesusaapjes, onder andere gepubliceerd in Nature spreken deze bevindingen echter tegen. Na ongeveer 20 jaar op een spaarzaam of normaal dieet was er geen verschil van betekenis in levensduur. Maar de aapjes op het schrale dieet, zijn wel gezonder.

Menselijke proefdieren Dit zijn belangrijke resultaten want de onderzoeken werden special opgezet om het effect van calorische restrictie na te gaan bij primaten. Het effect op de levensduur bij mensen is immers moeilijk te onderzoeken.

Je moet al een grote groep van mensen zo ver krijgen dat ze jarenlang en liefst gedurende de rest van hun leven, een heel schraal dieet te volgen. Al die mensen moet je dan ook nog eens jarenlang en liefst tot aan hun dood volgen. Het is dus een project dat je als onderzoeker wel kunt starten, maar waarvan je nooit een eindresultaat te zien krijgt. Nu, dat geldt voor wel meer onderzoeken.

Er liep al een beperkt onderzoek in die zin van 2002 tot 2006 met 48 deelnemers (het doel was 100), de zogenaamde Calerie-studie. De deelnemers kregen niet allemaal een even schraal dieet opgelegd. Sommigen moesten het met 12,5 % minder doen, maar andere mochten slechts 890 kcal per dag nuttigen tot ze 15% van hun gewicht kwijt waren. Daarna gingen ze op een onderhoudsdieet om dat gewicht aan te houden.

Er zijn al enkele voorlopige resultaten gepubliceerd, maar die vertellen niets over het effect op de levensduur, daarvoor was het onderzoek veel te kort. Ze geven echter wel aan dat je gezonder wordt.

Je stofwisseling draait beter. Je krijgt geen last van slecht werkende insuline en diabetes en aandoeningen die met de jaren meer voorkomen, zoals kanker en hart- en vaatziekten, breken later door.

Er zijn bijvoorbeeld goede aanwijzingen dat het risico op hart- en vaatziekten na nauwelijks 6 maanden calorierestrictie al met 28% kan dalen.

Voor meer informatie over deze en bijkomende wetenschappelijke studies kan je terecht op ClinicalTrials.gov, de erg betrouwbare website van de Amerikaanse overheid over lopend medisch onderzoek.

Mager maar gezond

Het onderzoek met proefdieren is zoveel makkelijker uit te voeren. Zo’n 20 jaar geleden werden er verschillende gestart met rhesusaapjes die gemiddeld ongeveer 27 jaar oud worden.

Een van die groepen, het Wisconsin National Primate Research Center publiceerde in 2009 haar eerste resultaten. Op dat moment was ongeveer de helft van alle dieren al overleden. De spaarzaam gevoerde dieren stonden er iets beter voor qua levensduur dan hun normaal gevoerde leeftijdsgenoten, maar het verschil was miniem.

Interessanter was het verschil in verouderingsziekten. Bij de normaal gevoerde dieren was 37% daaraan overleden. Bij de spaarzaam gevoede slechts 13%.

De resultaten van het recente onderzoek van de National Institutes of Health sluiten hier perfect bij aan.

Alle resultaten van dit soort onderzoek wijzen dus op een betere gezondheid, maar niet op een relevant langere levensduur.

Op zich is die boodschap natuurlijk erg positief. Want iedereen wil wel langer leven, maar alleen in goede gezondheid. Niemand kijkt uit naar een langer leven waarin je verzuipt in ellende, pijn en miserie van chronische aandoeningen. Deze studies lijken aan te tonen dat we die toekomst voor een groot deel in eigen handen hebben.

Het klinkt ook erg bemoedigend dat je kanker in belangrijke mate kunt voorkomen of uitstellen door een zuiniger eetpatroon aan te houden.

De consequentie van dit alles is wel dat je jezelf een stevige discipline moet opleggen en dat blijkt voor veel mensen in deze tijden van overvloed haast onmogelijk.

Onduidelijkheid blijft

Bij een spaarzaam dieet nuttig je een evenwichtige voeding met alle voedingselementen die je nodig hebt voor een gezond leven. Er is geen sprake van ondervoeding. Alleen van een beperking in de energieopname. Je neemt minder calorieën op. Dat is alles.

Toch blijft er nog veel onduidelijkheid. Onder andere over de strengheid en de samenstelling van het dieet. Bijvoorbeeld hoeveel minder je moet eten om enig effect te hebben. Is het 10, 20, 30% of meer? Niemand weet het.

Een belangrijke vaststelling is ook dat sommige apen een zeer gevarieerde voeding kregen en de apen van de controlegroepen eerder junkfood. Hoe kan je dan nog een eerlijke vergelijking maken.

De genetische achtergrond kan ook nog een rol spelen. Ook die blijkt te verschillen tussen de verschillende centra die met rhesusapen werken.

En dan heb je nog de samenstelling van de groepen. Wat met apen in groepen die gedomineerd worden door brutale en tirannieke alfamannetjes en -vrouwtjes? Zijn zij er slechter aan toe dan die in meer harmonieuze groepen.

Het zal nog aardig wat onderzoek vergen voor we hier uit zijn. Maar dat mag je er zeker niet van weerhouden om wat minder te gaan eten. Tenzij je aan ernstig ondergewicht lijdt natuurlijk.

Jan Etienne, Bodytalk