Vrije Tribune

Ik ben blind en keek naar Taboe: ‘De maatschappij maakt van mijn blindheid een beperking’

Vrije Tribune Hier geven we een forum aan organisaties, columnisten en gastbloggers

Zondag 11 februari ging Taboe, het televisieprogramma op Eén waarin Philippe Geubels wil lachen met mensen ‘waar je eigenlijk niet om mag lachen’ over blinde en slechtziende mensen. De blinde ervaringsdeskundige Monique Van den Abbeel keek mee: ‘Dit is niet het toonbeeld van inclusieve televisie, eerder een aanzet tot.’

Audiodescriptie?

Monique keek naar het programma met behulp van audiodescriptie (AD), dit is een extra commentaarstem die bij een film, tv-serie, tv-programma, of in het theater, onder andere handelingen, plaats, tijd, kleding en kapsels, lichaamstaal en gezichtsuitdrukkingen beschrijft. Deze visuele beschrijving is belangrijk om het verhaal te kunnen snappen.

Taboe met audiodescriptie? Heb ik dit bij de voorgaande afleveringen gemist? Ik kijk het even na op VRT NU en stel tot mijn ontzetting vast dat ik helemaal niks had gemist maar dat er slechts één aflevering van Taboe van audiodescriptie is voorzien: de uitzending over mensen die blind en slechtziend zijn… De voorgaande en komende afleveringen, daar hoeven blinden en slechtzienden kennelijk niet naar te kijken. Dat enkel deze uitzending van een extra commentaarstem wordt voorzien, is wrang maar zo typisch. Het is jammer, over het algemeen ben ik zelf erg lovend over audiodescriptie. Nu geeft het mij enkel een ongemakkelijk gevoel.

Vol spanning nestel ik me in de zetel. Mijn puberzoon – net geen zeventien – komt schoorvoetend bij me zitten. Hij had meer zin in een potje gamen, maar om zijn moeder te plezieren volgt hij het programma toch mee.

Na de begroeting van Philippe Geubels vertelt de audiodescriptiestem: ‘Philippe wijst heimelijk als een ondeugend jongetje op zijn zwarte onderbroek. Z’n lange broek hangt op zijn enkels.’ Geubels lacht ermee dat zijn blinde logés (voor het programma nodigde de komiek vijf blinde mensen uit in zijn vakantiehuis) dit niet zien. Moet dit nu echt? Of wil hij de kijker duidelijk maken dat niet zijn gasten, maar hijzelf het gevoel heeft in zijn hemdje of ondergoed te staan?

Tijdens de voorstelling van de logés valt het mij op dat ook nu de vrouwen in de minderheid zijn. Na vier aflevering van Taboe staat de score op dertien mannen en vijf vrouwen. Nu ben ik zelf allesbehalve een feministe, maar een beter genderevenwicht was wel correcter geweest.

AD-Stem: ‘Philippe Geubels heeft een zwarte bril op om blindheid te ervaren.’ Mooi, dit begint alvast goed. Het is knap op jezelf ook echt onderdompelen in de leefwereld van je tafelgenoten.

Maatschappij

Wat in de uitzending vooral boven kwam drijven, en wat ik persoonlijk beaam, is dat het eerder je omgeving is die je met de beperking opzadelt. Net als Rik beleef ik het fysiek blind zijn niet als niet meer kunnen zien. Ik vind en ervaar mijn blindheid niet per se als een beperking. Het is de maatschappij die er al te vaak een beperking van maakt en zo zelf blokkades naar eerlijke integratie optrekt. Het zijn de hardnekkige ingebakken gedachten en vooroordelen die mensen belemmeren in hun groei. Het zijn niet de ogen die mensen kansen ontnemen maar wel de hardnekkige vooroordelen omtrent visuele beperkingen.

De gasten van Philippe bevestigden dat, naast je persoonlijkheid, vooral de vaak onderschatte, maar zo belangrijke, sociale context en het tijdstip of de manier waarop je een visuele beperking hebt verworven, de kijk op de impact van je blind-zijn beïnvloedt. In welk nest ben je geboren? Neemt je omgeving het helemaal van je over? Of geven mensen je de kans om te ontdekken hoe je binnen je eigen mogelijkheden de dingen zelf kan aanpakken? Krijg of vraag je waar nodig ondersteuning of word je helemaal aan je lot overgelaten?

Was het licht al van bij je geboorte uit of overkwam je dit na een ongeval, ziekte, als tiener, puber, jongvolwassenen, ouderling? Waar sta je zelf in het verwerkingsproces van omgaan met je beperking?

Persoonlijkheid

Niet alle mensen met een visuele beperking ervaren hun beperking op dezelfde manier. Dat was ook tijdens het programma duidelijk merkbaar. Iedere persoon en elke situatie is uniek. Ieder individu zoekt, vindt en gaat zijn weg. In de eerste plaats maakt je unieke persoonlijkheid je tot wie je bent. Ervaringen, ontmoetingen, belevenissen hebben je gekneed tot wie je nu bent. Pas later zorgt de verworven fysieke beperking ervoor dat hier en daar een iets andere aanpak nodig is.

Zelf besloot ik me niet te wentelen in pijn en verdriet. Ik wou niet alleen kijken naar verhalen van zogenaamde lotgenoten, maar er ook daadwerkelijk iets mee doen. Ik besloot vooral intenser te luisteren naar mijn innerlijke ik, te durven vertrouwen op mijn buikgevoel, in te gaan op de aanbiedingen die me werden of worden aangeboden. Ik hou ervan te springen, kansen te grijpen, mijn dromen na te jagen en zo mijn weg te vinden. Door je onder te dompelen in het leven ontdek je pas echt of die zogenaamde drempel wel een drempel hoeft te zijn.

Ik blijf ervoor kiezen om een eerlijke en open communicatie met de visuele wereld aan te gaan. En ik vind het heerlijk om samen uit te zoeken hoe ik toch op mijn manier mijn ding kan doen en zien. Integratie is luisteren naar en leren van elkaar.

Kinderen

‘Dat ik ergens heimelijk hoopte dat mijn kinderen blind zouden zijn.’ De uitspraak van Sacha tijdens het programma sloeg hard in. Mijn puberzoon nam met een diepe zucht een andere zithouding aan: ‘Wat is dat voor een domme uitspraak.’ De verontwaardiging was duidelijk hoorbaar in zijn stem. Hij is maar al te blij dat de oogaandoening van zijn moeder niet erfelijk is. Zijn blinde moeder, ik dus, heeft ontzettend veel met hem gespeeld. Hier en daar een beetje op een andere manier, maar het lukte wel. Uitstapjes vroegen iets meer organisatie dan bij een gemiddeld gezin, dat is waar. Intussen heeft mijn puber ontdekt dat zijn leven niet erg verschilt met dat van leeftijdgenoten die geen visueel beperkte ouders hebben.

Kinderen krijgen is voor mensen met gelijk welke beperking geen evidentie. Ik heb al heel wat emotionele drama’s gezien, mensen die worstelen met hun kinderwens en een erfelijkheidsprobleem. Maar daar blijft het niet bij. Toekomstige ouders met een beperking moeten vaak heel erg opboksen tegen vooroordelen en commentaren van ouders die zogenaamd zonder beperking door het leven gaan. Omgaan met het ouderschap staat los van een beperking, maar hangt vast aan je persoonlijkheid.

Ik kan er wel inkomen dat je als blinde ouder een superopvoeder voor je blinde kindje kan zijn. Je kent als geen ander de zorgen, de problemen, de bekommernissen en de beperkingen. En dat is volgens mij exact wat Sacha bedoelde. Of het als blinde ouder eenvoudiger zou zijn om een blind kind op te voeden dan een goedziend kind, durf ik niet beweren. Want elk kind is uniek en gaat dus op zijn of haar unieke manier door het leven. Dit staat helemaal los van het wel dan niet hebben van een visuele beperking.

Arbeidsmarkt

De pijnlijke ervaring van Stéphanie rond kansen op de arbeidsmarkt is voor velen van ons zo herkenbaar. Jaloerse opmerkingen als ‘je kreeg die jobaanbieding wellicht omdat je gehandicapt bent en dit goed is voor het imago van het bedrijf’ geven een deuk aan je zelfvertrouwen. Maar het tegenovergestelde gebeurt helaas veel meer. Dat mensen je competenties wel zien maar je geen kans geven er iets mee te doen. Ook meningen over het recht hebben op een uitkering en waarom we ‘dan al die moeite doen om werk te vinden’ worden onsmakelijk veel om onze oren geslingerd.

Humor

De stand-upcomedy show van Philippe Geubels in het NT-Gent die we kunnen volgen doorheen het programma bevatte een aantal geslaagde grappen. Ze kregen me wel niet allemaal aan het lachen en hier en daar liet er zelfs één me de wenkbrauwen fronzen. Humor kan wel relativerend en helend werken. Philippe Geubels is geweldig en doet zijn best om bruggen te slaan. Hij koppelt mooie, pakkende gebeurtenissen aan leuke, niet-kwetsende humor.

Deze uitzending krijgt van mij, alvast wat respectvolle en eerlijke beeldvorming betreft, een goed rapport. Maar dit is niet het toonbeeld van inclusieve televisie, eerder een aanzet tot.

Monique Van den Abbeel was als kind zwaar slechtziend en is intussen volledig blind. Ze werkt al ruim vijfentwintig jaar als ervaringsdeskundige mee aan allerhande integratie- en sensibiliseringscampagnes. Ze is auteur van het boek ‘Graag zien: blinde mama, sterke vrouw’, vrijwilliger bij GRIP vzw en voorzitter van Graag Zien vzw, een organisatie die zich toelegt op positieve, maar vooral respectvolle en eerlijke beeldvorming van onder meer mensen met een beperking.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content