Hoe traumatisch is ontslag?

Ontslagen worden staat in de top 5 van de meest traumatische gebeurtenissen, naast echtscheiding en dood van een dierbare. Hoe bekom je van de dreun?

De onverwachte klap die de werknemers van Ford Genk te beurt viel, wordt ervaren als een schending van een psychologisch contract. Een aanwerving creëert bij werkgever en bij werknemer verwachtingen die niet letterlijk in het arbeidscontract zijn opgenomen. De werkgever wil dat de werknemer zich voor hem inspant en geen bedrijfsgeheimen naar buiten brengt, maar omgekeerd verlangt de werknemer ook dat het bedrijf alles doet om hem aan boord te houden. De loyaliteit werkt dus in beide richtingen. Als de werkgever dit onuitgesproken contract verbreekt, blijft de werknemer ontgoocheld achter. Soms zal dat contraproductief werken.

Het plezier van het product

Waarom vinden we een job zo belangrijk? Werk betekent een inkomen en dus koopkracht. Een baan biedt ook mogelijkheden om sociale contacten op te bouwen. Werklozen sukkelen niet zelden in een isolement. Hans De Witte, professor arbeidspsychologie aan de KU Leuven, ziet nog andere redenen. “Een job structureert de tijd, een duidelijke dagindeling geeft houvast”, stelt hij. “Het is geen toeval dat werklozen vaak getuigen dat het leven grauw wordt.

De afwisseling die een baan biedt, ervaren we als aangenaam. Daarnaast schenkt werk ons een status en een identiteit en biedt het ons de kans om onze capaciteiten te benutten. Wat je op school en door ervaring hebt geleerd, kan je in je job in de praktijk omzetten. We waarderen het ook dat uit onze arbeid een product voorspruit. Het eindresultaat van je inspanningen zien stimuleert je ontplooiing.”

Outplacement

Ook bij collectief ontslag krijgt het zelfvertrouwen van de afgedankte een knak. Maar de consequenties verschillen. Wie collectief ontslagen wordt, weet zich gesteund door lotgenoten en door de sociale wetgeving in ons land. Het arbeidsrecht voorziet dan outplacement: intensieve begeleiding op weg naar een nieuwe job. België is daar al geruime tijd voorloper in, zo bleek uit een Europees vergelijkend onderzoeksproject.

Outplacement is een vorm van gestructureerde ondersteuning. Zowel de psychologische als de carrièreperspectieven worden onder de loep genomen. Daar heb je na een ontslag nood aan. Goede communicatie, participatie en sociale ondersteuning zijn de 3 fundamentele pijlers van dit soort hulpverlening. Binnen outplacement gaat veel aandacht naar het herstel. De emoties moeten de vrije loop krijgen.

Omdat het ontslag mensen beschadigt, is het nodig daarover te kunnen praten. Zeker bij een collectief ontslag zitten de afgedankte werknemers met wrok en verontwaardiging. Hans De Witte: “Vermits werk zo bepalend is voor de identiteit, kan het verlies van een job erg belastend zijn. Eerst moet je daarmee in het reine komen eer je de volgende stap zet.”

Zoeken naar een nieuwe identiteit De volgende fase is een herstel van een andere orde: dat van je positie als werkzoekende. “Het komt erop aan jezelf opnieuw in kaart te brengen. Wie ben ik en wat wil ik? Een verplicht ontslag is niet zelden een aanleiding om jezelf te heroriënteren. Een andere vraag die je je moet stellen is welke jobs voor jou beschikbaar zijn op de arbeidsmarkt. Daarbij mag je niet blind zijn voor de economische realiteit.

Enthousiasme alleen volstaat niet om opnieuw werk te vinden. Soms dringt bijscholing zich op. In geval van een collectief ontslag, waarbij fabrieken sluiten, wordt de zoektocht naar een nieuwe job moeilijk. Wat ook meespeelt, zijn de perspectieven die de arbeidsmarkt bieden en de snelheid waarmee je herstelt en waarmee je de analyse van je capaciteiten kan maken. Bij collectief ontslag voorziet het arbeidsrecht in psychologische en carrièrebegeleiding. Pas als de emoties wat zijn verwerkt, kan je jezelf opnieuw in kaart brengen op de arbeidsmarkt. (PVD/MF)