“Herpes heb je voor het leven”

Uit een studie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) blijkt dat twee derde van de wereldbevolking besmet is met herpes. Herman Favoreel, viroloog en immunoloog aan de Universiteit Gent, waarschuwt voor de gevaren van dat virus voor de volksgezondheid.

Er bestaan twee soorten herpes simplexinfecties. Herpes simplex type 1 (HSV-1) veroorzaakt koortsblaasjes op de lippen, de mond en in het aangezicht. Uit nieuw onderzoek van de WHO blijkt nu dat meer dan 3,7 miljard van de wereldbevolking onder de leeftijd van vijftig jaar besmet is met dat virustype. Daarnaast zijn er nog 417 miljoen mensen tussen 17 en 49 jaar – 11 procent van de wereldbevolking – die besmet zijn met het herpes simplex type 2 (HSV-2) dat genitale herpes veroorzaakt en dus een seksueel overdraagbare aandoening is. Dat type verhoogt mogelijk het risico op besmetting en verspreiding van HIV, de ziekte die aids veroorzaakt.

Hoewel HSV-1 voornamelijk koortsblaasjes in en rond de mond veroorzaakt, ziet de WHO een stijging van het aantal mensen dat ook koortsblaasjes rond de genitaliën ontwikkelt door datzelfde type virus, iets wat enkele jaren geleden minder uitgesproken was. Dat is vooral in rijkere landen een probleem. “In ontwikkelingslanden treedt het overgrote deel van nieuwe infecties op bij jonge kinderen”, vertelt Favoreel. “De immuunrespons die het lichaam daarna opbouwt, beschermt over het algemeen voldoende om te vermijden dat dezelfde persoon ook nog genitaal geïnfecteerd kan worden met HSV-1.”

Maar door de steeds betere hygiëne in de westerse wereld daalt het aantal besmettingen bij kinderen. Daardoor lopen jongeren meer risico om het virus te krijgen via orale seks wanneer ze seksueel actief worden. “De combinatie van een betere hygiëne in geïndustrialiseerde landen en een verhoogde orale seksuele activiteit bij jongeren, leidt tot een algemene daling van nieuwe HSV-1 infecties maar wel tot een stijging van het aantal genitale infecties van dat type.”

Gevaarlijk

Maar is herpes naast vervelend ook gevaarlijk? “Koortsblaasjes veroorzaakt door HSV-1 zijn relatief onschadelijk maar hebben wel een grote sociale impact”, zegt Favoreel. Daarnaast zijn er ook enkele mogelijke complicaties, maar die vormen volgens Favoreel de uitzondering. “Steeds terugkerende infecties met HSV-1 kunnen niet alleen voorkomen ter hoogte van de mond, maar ook ter hoogte van het oog. In extreme gevallen kan dat zelfs blindheid veroorzaken. Alhoewel dit zelden gebeurt is een infectie met HSV-1 toch de belangrijkste oorzaak van infectieuze blindheid in de westerse wereld.”

Patiënten waarvan het immuunsysteem niet goed werkt, lopen ook het risico op een hersenontsteking. “Dat komt uiterst zelden voor maar onbehandeld loopt dat vaak fataal af en zelfs met behandeling is er een aanzienlijk risico op overlijden. Meer dan de helft van de overlevenden krijgt nadien te maken met hersenschade”, vertelt Favoreel.

Ook HSV-2, dat vooral koortsblaasjes ter hoogte van de genitaliën veroorzaakt, kan enkele zware complicaties met zich meebrengen. “Mensen die besmet zijn met herpes type 2 hebben drie keer meer kans op HIV. ” Een verhoogd risico voor HIV werd tot nu toe enkel grondig bestudeerd voor HSV-2, aangezien pas recenter het belang van genitale HSV-1 werd ingezien. Momenteel is het dus nog niet duidelijk of ook genitale HSV-1 leidt tot een verhoogd risico op HIV besmetting, al wordt vermoed van wel.

Daarnaast vormen beide virustypes een gevaar voor baby’s. “Als een vrouw net tijdens de bevalling last heeft van een opflakkering van de genitale herpes, kan dat ervoor zorgen dat ook de baby geïnfecteerd raakt. Dat is zeer ernstig en kan zelfs fataal zijn voor het kind.”

Voorkomen

In het geval van herpes lijkt het gezegde ‘beter voorkomen dan genezen’ wel erg toepasselijk. Volledige genezing van herpes is namelijk niet mogelijk. Het virus blijft in het lichaam aanwezig ook al vertoont die persoon geen uitwendige symptomen. “Herpes heb je voor het leven. Het virus verschuilt zich dan in de zenuwcellen zonder te vermeerderen. Door bepaalde stimuli zoals stress en UV-stralen kan het opnieuw opflakkeren en sporadisch terugkerende koortsblaasjes veroorzaken. Er zijn wel antivirale middelen die de symptomen bestrijden, maar die ‘genezen’ de infectie niet.”

Sommige mensen zullen zelfs nooit te weten komen dat ze herpes hebben. Bij hen blijft het virus sluimeren, zonder koortsblaasjes te ontwikkelen. Maar hier moet je volgens Favoreel wel mee oppassen omdat overdracht mogelijk is zonder dat er blaasjes aanwezig zijn. “Er zijn veel mensen die geïnfecteerd zijn maar geen uiterlijke symptomen zoals koortsblaasjes en genitale letsels vertonen. Toch scheiden ze het virus wel uit en kunnen ze anderen besmetten. Bij seksuele contacten is het dan ook aangewezen om veilig te vrijen met gebruik van een condoom. Doordat deze studie aantoont dat HSV-1 steeds meer genitale infecties veroorzaakt, is het ook belangrijk om bij orale seksuele contacten voorzorgsmaatregelen te nemen.”

Naast het gebruik van voorbehoedsmiddelen kan je volgens Favoreel niet heel veel doen. “In de meeste gevallen loop je HSV-1 ongemerkt op als kind door contact met speeksel van iemand die al besmet is.” En bij kleine kinderen is het vrijwel onmogelijk om te controleren wat ze allemaal in hun mond steken dat een andere kleuter of volwassene al heeft aangeraakt.

De nieuwe resultaten tonen aan dat herpes een significant probleem kan vormen voor de volksgezondheid. De voorbije jaren was de ontwikkeling van vaccins en therapieën vooral gericht op HSV-2. De huidige studie toont aan dat het cruciaal is om ook HSV-1 mee te nemen in dit verhaal. De WHO pleit daarom voor meer voorlichting en plaatst de ontwikkeling van een vaccin tegen beide herpesvirussen hoog op de agenda. Op die manier hoopt men verdere verspreiding tegen te gaan. (MVM)