Een geneesmiddel voor hartritmestoornissen blijkt plots kankerverwekkend. Of toch niet?
Amiodarone (Cordarone©), een geneesmiddel dat gebruikt wordt voor de behandeling van hartritmestoornissen, kwam recent in de belangstelling omwille van een mogelijk kankerverwekkend effect. Het middel werd meer dan 50 jaar geleden in ons land ontwikkeld en wordt nog steeds wereldwijd gebruikt, doorgaans voor ernstige ritmestoornissen. Totnogtoe waren er nooit sterke aanwijzingen voor een kankerverwekkend effect. De boodschap die onlangs de wereld werd ingestuurd was geïnspireerd op een studie die in het tijdschrift Cancer gepubliceerd werd.
Studie met beperkingen
De publicatie is interessant omdat ze de beperkingen van observationele studies illustreert. De onderzoeksvraag in de amiodaronestudie was of mensen die amiodarone werden voorgeschreven vaker kanker ontwikkelden dan diegene die deze medicatie niet namen (de controlegroep). De onderzoekers stelden 12% meer kankers vast in de amiodaronegroep.
Voor een observationele studie is een dergelijk verschil klein. Was het 100% of meer geweest (minstens een verdubbeling van het risico dus), dan hadden we er meer belang aan gehecht. Had men 12% verschil gevonden in een grote experimentele studie, waarin het al dan niet gebruik van amiodarone door lottrekking werd bepaald, dan hadden we ons wel zorgen gemaakt. De vraag die zich stelt is of deze observationele studie ons toelaat te besluiten dat amiodarone het risico op kanker met 12% verhoogt. Of is er een andere reden die het waargenomen verschil tussen de twee studiegroepen kan verklaren?
Bias
Eerst een ander voorbeeld. Mensen die veel alcohol drinken hebben een groter risico op het ontwikkelen van longkanker dan geheelonthouders, ofschoon alcohol geen longkanker veroorzaakt. Dat komt omdat veeldrinkers vaak ook rokers zijn, en roken wel longkanker veroorzaakt. Met andere woorden, veeldrinkers krijgen meer longkanker omdat ze vaker roken. In de amiodaronestudie kan zich een gelijkaardige verstoring van de studieresultaten voorgedaan hebben.
Amiodarone wordt gegeven aan mensen met een hartprobleem (ritmestoornissen). Hartproblemen worden onder meer door het roken veroorzaakt. Het is dus aannemelijk dat er in de amiodaronegroep meer rokers waren dan in de controlegroep. Maar rokers krijgen ook meer kanker. Het feit dat er in de amiodaronegroep 12% meer gevallen van kanker vastgesteld werden zou dus kunnen te wijten zijn aan het feit dat deze groep meer rokers bevatte. We weten het niet omdat het in de studie niet nagegaan werd.
Conclusie
Gegeven het feit dat het om een louter observationele studie gaat, dat het verschil in optreden van kanker tussen de twee studiegroepen klein is (12%) en dat we niet weten in hoeverre de rookgewoonten tussen de twee groepen verschillen, kunnen we op basis van deze studie niet veel zinnigs zeggen. Men kan zich derhalve de vraag stellen of het zinvol was om deze studies te publiceren en naar een breed publiek te verspreiden. Het enige waarvan we zeker zijn is dat ze mensen die amiodarone innemen de stuipen op het lijf kan jagen.
Hans Van Brabandt, directeur CEBAM
