De pater familias is uitgerangeerd. Papa-mijn-vriend is ook achterhaald. Kinderen verwachten iets anders, maar wat?
De Italiaanse psycho-analyticus Massimo Recalcati doet in zijn boek een suggestie voor een hernieuwde vaderrol. “Persoonlijk heb ik helemaal geen heimwee naar de pater familias”, begint hij. “Die behoort onherroepelijk tot het verleden, het tijdperk van de vader als heer en meester die de wet stelt en altijd het laatste woord heeft over wat recht is en wat niet. Zijn einde hebben we aan mei ’68 te danken”, aldus Recalcati, professor aan de universiteit van Pavia.
Hoewel hij het verdwijnen van het traditionele patriarchale gezin een goede zaak vindt, betreurt Massimo Recalcati het dat de vaderfiguur daardoor ‘in rook is opgegaan’. “Het verschil tussen de generaties maakte plaats voor verwarring”, betreurt hij. “Ouders, vooral vaders, gedragen zich niet meer als ouders: ze kleden zich zoals hun kinderen, spelen dezelfde spelletjes, hanteren hetzelfde taalgebruik en zitten op dezelfde sociale netwerken.”
Taak als opvoeder omzeilen
Te veel vrijheid geeft jongeren geen voldoening, maar brengt hen net in de war
Ze gedragen zich amper volwassen, jagen de mythe van de eeuwige jeugd na en scharen zich volledig achter hun kinderen, vooral ten opzichte van de school. Ze zijn geen bondgenoot van leerkrachten, maar een tegenstander, en ze verwijten de school dat die de kwaliteiten van hun kroost niet wil erkennen.
Dat gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel als ouder leidt niet tot een betere band met de kinderen. “Het ontwikkelingsproces tijdens het opgroeien vereist net een confrontatie met het anders-zijn”, meent Massimo Recalcati. “Maar het onderscheid tussen ouders en hun kinderen is vervaagd. Erger nog, sommige opgroeiende jongens en meisjes gedragen zich als echte adolescenten, terwijl hun vaders halsstarrig het kind blijven uithangen.”
Op die manier omzeilen vaders hun taak als opvoeder. Ze nemen hun toevlucht tot de bejubelde praat-methode: een open dialoog, altijd en over alles. “De wereld van de volwassenen, die vroeger zo ondoordringbaar leek, is nu niet meer dan een soort zeef”, illustreert Massimo Recalcati. “Kinderen weten alles van hun ouders, inclusief heel wat zaken die ze beter niet zouden weten. En met verbazing aanschouwen ze het puberale leven van vaders die voor hen zouden moeten zorgen.”
Zoon van Odysseus
Terwijl jongeren nooit eerder zo veel vrijheid genoten, leidt die vrijheid door het pijnlijke gebrek aan opvoeding tot weinig of niets. “Te veel vrijheid geeft jongeren geen voldoening, maar brengt hen net in de war”, merkt Massimo Recalcati op. “Depressie komt steeds vaker voor bij jongeren, in de vorm van een gebrek aan bezieling, het wegvallen van verlangen.”
Ze krijgen alle kansen, meer dan alle generaties voor hen, en toch lijken ze daar geen gebruik van te maken. “Omdat hun vrijheid in werkelijkheid een kerker is, genot zonder toekomstperspectief, zonder vooruitzichten op werk of zelfverwezenlijking.” Volgens Massimo Recalcati lijden veel jongeren aan het ‘Telemachus-complex’. De zoon van Odysseus “kijkt over de zee uit, tuurt in de verte en wacht tot het schip van zijn vader terugkeert om orde te herstellen op zijn eiland, waar de vrijers van zijn moeder heersen, zijn plaats innemen en ongestraft en ongebreideld van zijn eigendommen genieten”.
De na te streven vaderrol zit net tussen deze pater familias en de huidige vriend-vader in
Volgens Massimo Recalcati hebben jongeren behoefte aan een vaderfiguur. “Zoals Telemachus hebben jonge generaties er nood aan dat iemand de vaderrol opneemt, thuiskomt van die lange reis op zee, orde op zaken stelt en hun wereld weer perspectief geeft. Om jongeren te helpen zich los te rukken van hun duistere besluiteloosheid en de toekomst tegemoet te gaan, moeten vaders zichzelf weer uitvinden.”De na te streven vaderrol zit net tussen deze pater familias en de huidige vriend-vader in.
Recalcati pleit niet voor een terugkeer naar de onderdrukkende vader, de autoriteit die geen tegenspraak duldt. De na te streven vaderrol zit net tussen deze pater familias en de huidige vriend-vader in. Nieuwe vaders achten zich niet in staat de zin van het leven te verklaren, maar zijn bereid te tonen hoe je verantwoordelijkheid opneemt en daarmee zin geeft aan het leven. “Zijn eigen leven moet een getuigenis zijn.” (Bodytalk/Marie-Françoise Dispa)
Kinder- en jeugdpsychiater Peter Adriaenssens heeft volgende praktische adviezen voor zoekende vaders.
1. Neem een snelle start
Mannen zijn traditioneel meer met de kinderen bezig ná de peuter- en kleutertijd, maar daardoor missen ze als papa veel. Neem ook een actieve rol op in de beginfase: flesjes geven en in slaap wiegen, bijvoorbeeld.
2. Wees jezelf
Toon als vader je persoonlijke kwaliteiten. Doe dingen waar je aanleg voor hebt, en waar je zelf plezier in hebt. Maak grapjes, speel, daag je kinderen uit. Laat ook je kwetsbare kant zien, druk je gevoelens in woorden uit, want daar leren kinderen heel veel van.
3. Wees solidair met je partner
Haal elkaar niet onderuit maar ondersteun elkaars kwaliteiten.
4. Wees solidair met de samenleving
Bekritiseer een leerkracht niet als je zoon met straf naar huis komt, en leer je kind een zeker respect aan voor andere autoriteitsfiguren in de samenleving. (Bodytalk/Marie-Françoise Dispa)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier