Genetische screening voor overgewicht is zinloos

“Het is erfelijk.” We verstoppen ons graag achter dit excuus. Maar bij overgewicht is het naast de kwestie. Meer beweging walst zowat elke genetische invloed opzij.

Onze landgenote, Ruth Loos, maakt in een indrukwekkend grote overzichtstudie in de Public Library of Science bekend dat erfelijke aanleg een veel kleinere invloed heeft op overgewicht dan andere factoren.

Mensen met overgewicht raken misschien ontgoochelend door dit nieuwe inzicht, maar nochtans is dit goed nieuws. Genetische aanleg klinkt als een onafwendbaar noodlot dat we alleen maar fatalistisch kunnen ondergaan. Maar bij overgewicht weegt die erfelijke aanleg niet als een loden gewicht op onze schouders. We kunnen er aan ontkomen, mits de juiste inspanning op het juiste moment.

Erkenning, geen beschuldiging Dit betekent niet dat we met een beschuldigende vinger naar mensen met overgewicht moeten gaan wijzen. Het is waar, ze hebben teveel gegeten en te weinig bewogen, maar alles in de maatschappij rondom ons prikkelt ons tot (te)veel eten en bovendien werkt onze natuurlijke aanleg ons ook nog eens tegen.

We schreven het al, de evolutie van de primitieve mens heeft ons lichaam opgebouwd tot een systeem dat snel vetreserves aanlegt voor schrale tijden, maar ook alles in het werk stelt om die niet meer te verliezen. Het is dus hondsmoeilijk om blijvend verlost te raken van een teveel aan gewicht.

Dat laat ons in principe slechts één zinvolle uitweg: preventie. Er van jongs af aan voor zorgen dat je gewicht onder controle blijft. Wat dat betreft, is de studie van Loos uitstekend nieuws.

Impressionant

Loos, ex-onderzoekster van de KULeuven is tegenwoordig verbonden aan het Institute of Metabolic Science in Cambridge, Groot-Brittannië.

Samen met een honderdtal andere onderzoekers bracht ze de resultaten samen van 54 zorgvuldig geselecteerde studies met gegevens over 218.166 volwassenen en 19.268 kinderen en adolescenten. Een indrukwekkend aantal, maar een dergelijke omvang blijkt vereist te zijn om in verband met erfelijke kenmerken een minimale graad van betrouwbaarheid te kunnen bereiken.

Twijfel over commerciële genetische screening

Dit is een streep door de rekening van bedrijven die screeningstest voor overgewicht aanbieden. De resultaten daarvan vertellen iets over het risico dat je loopt op overgewicht, maar er is zeer weinig bekend over de waarde van zulke tests.

Volgens Lennert Veerman van de universiteit van Queensland in Brisbane, Australia, kunnen dat soort screening trouwens meer nadelen inhouden dan dat ze voordelen oplevert.

Een eerste is de beperkte invloed van de individuele genetische trekken op het gewicht. Veerman haalt een voorbeeld aan van een erfelijke variant die ongeveer slechts 1 kilogram verschil uitmaakt op het totale lichaamsgewicht of ongeveer 0,36 op de body mass index.

Zelfs wanneer je de effecten van meer erfelijke varianten bij elkaar optelt, raak je volgens Veerman niet veel verder. En we moeten er niet op hopen dat we in de toekomst plots belangrijke nieuwe genetische varianten gaan opsporen. Want de erfelijke trekken die de grootste invloed uitoefenen, zijn naar alle waarschijnlijkheid ook de eerste die opgespoord worden.

Geen verandering van aanpak

Voor mensen met overgewicht blijft het oude advies gelden: meer bewegen en minder eten. Meer inzicht in hun genetische opmaak verandert daar voorlopig niets aan. Dat inzicht is nog altijd veel te beperkt om een meer specifieke aanpak op te stellen. Misschien dat het in de toekomst mogelijk wordt, maar voorlopig zeker nog niet.

Foute focus

Teveel aandacht op de individuele kenmerken ondergraaft volgens Veerman misschien ook de solidariteit en het belang van een algemene preventieve aanpak om onze volksgezondheid te optimaliseren. Steeds meer critici wijzen op het belang van onze (commerciële) omgeving in het ontstaan van overgewicht.

Met de verhoging van de prijs van enkele voedingsstoffen, zoals recent in Denemarken, werd er een prille start gemaakt om het voedingsaanbod in een meer gezonde richting te stuwen. Maar het Deense voorstel kreeg veel kritiek te verwerken, en nog maar terecht ook, voor zijn eenzijdige en wat kortzichtige opzet.

Willen we de epidemie van overgewicht in onze maatschappij onder controle brengen dan zijn er vermoedelijk een heleboel aanpassingen nodig die veel verder gaan dan bijvoorbeeld het verbod op roken zoals dat al door veel landen al ingevoerd werd.

We zullen fysieke activiteit en gezonde voeding nog sterker moeten promoten. Hoe dat moet, blijft een open vraag.

Net zoals de vraag wat we aanmoeten met die mensen die menen recht te hebben op alles. Eerst op de vrijheid om zich vol te vreten tot ze dreigen te stikken en daarna op de ingrepen en behandelingen die hen weer een gezond lijf moeten schenken.

Nogmaals, we willen hiermee niemand krenken, zeker ook niet die mensen die afzien van hun overgewicht en maar wat graag weer met een gezond en wat slanker lijf zouden rondlopen. We wensen hen veel goede moed en volhouding toe, want we beseffen hoeveel moeite het kost om zelfs maar enkele kilogrammen blijvend kwijt te raken.

Jan Etienne, Bodytalk

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content