Een lang volk heeft het goed

Lichaamslengte is een spiegel van het welvaartsniveau van een maatschappij. Een volk dat groter wordt, heeft het in regel goed.

Een Nederlander is gemiddeld 4 centimeter groter dan een Belg. Vlamingen zijn gemiddeld 1 centimeter groter dan Walen. Voor Denen, Noren en Zweden moeten wij trouwens niet onderdoen. We denken dat we kleiner zijn, maar eigenlijk zijn we even groot.

Groei is een positieve indicator van gezondheid. Een volk dat groter wordt, heeft het in regel goed. “Lichaamslengte is een spiegel van het welvaartsniveau van een maatschappij,” zegt Mathieu Roelants van de dienst Jeugdgezondheidszorg aan de KU Leuven. “Hoe hoger het welvaartspeil, hoe makkelijker mensen toegang hebben tot voedingsmiddelen en hoe minder infecties ze doormaken dankzij vaccinaties, antibiotica en een goede hygiëne. In dergelijke omstandigheden komt het genetisch groeipotentieel van een volk helemaal tot zijn recht. In de voorbije 100 jaar werden Belgen zelfs 10 tot 15 cm groter: ieder decennium komt er een dikke centimeter bij. Toch zullen we niet eeuwig blijven groeien, daar zijn wij als tweevoeters niet tegen bestand: hoe langer, hoe zwaarder onze rug belast wordt. Overigens zijn er aanwijzingen dat de lengtegroei stilaan een plafond bereikt, dat tonen althans de Nederlandse groeistudies waarbij de groeicurve stilaan naar een plateaufase neigt.

Sociale verschillen

Voeding en infecties hebben een direct effect op de groei. De huidige economische crisis en de opflakkering van bepaalde infectieziekten is echter te weinig uitgesproken om een zichtbaar effect te hebben op de lichaamslengte. Overigens hebben we nog steeds toegang tot voldoende voedingsmiddelen.

Armoede oefent indirect een invloed uit. “Vroeger bestonden er opvallende lengteverschillen tussen sociale klassen,” zegt Mathieu Roelants, “Wie in de jaren 40 aan de universiteit studeerde, was gemiddeld 5 cm groter dan een jonge soldaat.” Hoewel experts hadden verwacht dat deze sociale verschillen gaandeweg zouden verdwijnen, bestaan ze vandaag nog steeds, zij het veel subtieler.

“Ook het opleidingsniveau van de moeder correleert met de lengte van haar kind,” verduidelijkt Roelants, “Hoe hoger opgeleid ze is, hoe groter haar kinderen worden. De opleiding van de kinderen speelt zelf eveneens een rol: kinderen uit het algemeen secundair onderwijs zijn gemiddeld ietsje groter dan kinderen uit het technisch onderwijs die op hun beurt weer wat groter zijn dan de kinderen uit het bijzonder onderwijs.” Uiteraard gaat het altijd om gemiddelden. Enige kinderen zijn gemiddeld 2 cm groter dan kinderen uit kroostrijke gezinnen en het oudste kind in een gezin met meerdere kinderen is gemiddeld 0,5 cm groter dan het jongste.

Voorspellen

Erfelijkheid speelt uiteraard een doorslaggevende rol. Ben je een kind van grote ouders, dan word je naar alle verwachting ook groot. De populaire formule van Havlicek die je uiteindelijke lengte voorspelt (lengte vader + lengte moeder x correctiefactor voor het geslacht, gedeeld door 2) kan er tot 8 cm naast zitten en is daarom individueel niet bruikbaar. “Wel nauwkeurig is je groeicurve vanaf de leeftijd van ongeveer 2 jaar,” weet Mathieu Roelants, “Stel dat je je als peuter op lengtepercentiel 75 bevond, dan zal je lichaamslengte in normale omstandigheden op volwassen leeftijd zo goed als zeker op datzelfde percentiel blijven.”

Groeispurt

Sommige kinderen maken in de puberteit een opvallende groeispurt door: op korte tijd steken ze met kop en schouders boven hun jaargenoten uit. Meisjes doen dat doorgaans eerder dan jongens. Een vroege groeispurt wordt altijd gekenmerkt door een hogere groeisnelheid. Treedt de groeispurt later op, dan loopt het allemaal wat minder hevig. Het resultaat is wel hetzelfde. Een late groeispurt duurt namelijk langer, zodat de uiteindelijke lengtewinst dezelfde is. Mathieu Roelants: “De timing van de pubertaire groeispurt heeft geen invloed op je uiteindelijke gestalte. Ofwel groei in korte tijd ettelijke centimeters, ofwel gaat het allemaal minder opvallend, maar over een langere periode en bereik je hetzelfde resultaat.” Overigens blijven we na onze 20ste verjaardag nog een aantal jaren doorgroeien, maar dan gaat het tergend traag en hooguit om enkele millimeter.

Marleen Finoulst Lees het volledige dossier ‘Lange mensen’, deze maand in Bodytalk