Dit jaar geen Nobelprijs voor Geneeskunde door schandaal met Italiaanse chirurg?

De Leuvense chirurg Pierre Delaere denkt dat een schandaal rond een Italiaanse dokter ‘collaterale schade aan het Nobelprijscomité’ kan toebrengen.

Het befaamde Zweedse Karolinska Institute zal morgen wellicht op zijn grondvesten daveren. Oorzaak is een onverkwikkelijke fraudezaak waarin de Italiaanse chirurg Paolo Macchiarini de hoofdrol speelt. Mogelijk is er zelfs impact op het Nobelprijscomité – het gaat zo ver dat er misschien dit jaar geen Nobelprijs voor Geneeskunde zal worden uitgereikt. Dat schrijft Artsenkrant vandaag op haar website.

Het is topdokter/NKO-chirurg Pierre Delaere van UZ Leuven die de redactie over deze zaak tipte. ‘Morgen komt een tweede extern onderzoeksrapport uit over de malversaties van Paolo Macchiarini’, legt hij uit. ‘Dat zal wellicht het Karolinska Instituut op zijn grondvesten doen daveren. Mogelijk is er zelfs impact op het Nobelprijscomité. Uit een eerste extern rapport blijkt immers al dat Macchiarini zijn patiënten op schandalige manier heeft misleid. Met fatale gevolgen. Het Karolinska Hospital had Macchiarini nooit mogen aannemen, besluit het rapport.’

Paolo Macchiarini verwierf wereldfaam toen hij als eerste bij een patiënt een luchtpijp inplantte die bekleed was met stamcellen. Zowel in de media maar ook in belangrijke medische vakbladen als The Lancet werd de Italiaanse chirurg voorgesteld als de superstar van de stamceltherapie. Pierre Delaere was wellicht de eerste die zijn collega Macchiarini onder vuur nam, zowel in de wetenschappelijke pers als in de publieke media. Al in 2009 stelde Delaere in The Lancet vragen bij de praktijken van de Italiaanse wonderchirurg.

Twee van de drie patiënten van Macchiarini overleden

De realiteit zou nog grimmiger worden dan iemand toen kon voorspellen: van de drie patiënten die Macchiarini in Stockholm opereerde, zijn er twee overleden en een derde is na de operatie in 2012 op intensieve care opgenomen en ligt daar nog steeds. Anderen schaarden zich achter de bezwaren van Delaere: ook binnen Karolinska groeide de kritiek op Macchiarini. De gevolgen bleven niet uit: de Italiaanse chirurg kreeg in 2013 van het ziekenhuis uit Stockholm verbod om nog te opereren, maar hij bleef zijn gang gaan in Rusland en de VS, met even rampzalige gevolgen.

En dan ontspint zich een duister hoofdstuk in Stockholm. ‘De top van de onderzoekspoot van het Karolinska Instituut blijft de ‘onderzoeker Macchiarini’ de hand boven het hoofd houden, zelfs na het ontslag van de ‘chirurg Macchiarini’. In oktober 2015 werd zijn contract zelfs nog verlengd’, zegt Delaere. ‘Terwijl langs alle kanten de bewijzen zich opstapelen dat Macchiarini ook een wetenschappelijke fraudeur is.’

Begin 2016 barst een eerste bom. Naar aanleiding van een vernietigende Zweedse documentaire over de Italiaanse arts, waarin ook Delaere zijn argumentatie opvoert, beslist Karolinska om twee onafhankelijke onderzoeken uit te voeren: één naar de rol van het Karolinska Hospital en die van het Karolinska Institute. Bovendien maakt de documentaire al meteen brokken in het bestuur van het onderzoeksinstituut: de rector en de vice-rector trekken hun conclusies en stappen op.

‘Het nieuwe rapport van morgen zal vernietigend zijn voor het Karolinska Instituut en de reputatieschade aanzienlijk’, voorspelt Delaere, ‘met collaterale schade naar het Nobelprijscomité.’ Eerder al legde secretaris-generaal van de Nobel Assembly, Urban Lendahl, zijn functie neer omdat hij betrokken was bij de aanwerving van Macchiarini.

Wellicht hebben ook andere leden van het comité dat de Nobelprijs voor Geneeskunde uitreikt, boter op hun hoofd. Delaere: ‘Er gaan in Zweden zelfs stemmen op om maar even een moratorium in te stellen en dit jaar geen Nobelprijs uit te reiken.’

Macchiarini wordt dan ook gezien als een van de meest flagrante fraudeurs van de laatste jaren, die ongehinderd zijn gangen kon gaan in een prestigieus instituut als Karolinska.

Peter Raeymaekers