De zoektocht naar geluk staat onder druk

Vandaag, 20 maart, is het de tweede ‘Internationale Dag van het Geluk’.

Wat willen ouders voor hun kind? Wat willen grootouders voor hun kleinkind? Wat willen vrienden en geliefden voor elkaar? Eenvoudig: gelukkig zijn. Fundamenteel is dat waar alles om draait en wat we elkaar toewensen. Is dat ook niet wat we willen voor onszelf? Hoewel we als mens soms erg ingenieus te werk gaan om onszelf ongelukkig te maken, streven we allemaal naar een gelukkig leven.

De Verenigde Naties erkennen de zoektocht naar geluk als een fundamenteel menselijk doel en erkennen dat dit universeel streven aansluit bij de Millenniumdoelstellingen (resolutie 65/309 “Happiness: towards a holistic approach to development”). Moeten we hier nog aandacht aan besteden, vraag u zich misschien af. Wel, ja. Geluk als fundamenteel menselijk doel is allerminst evident. Niet enkel wereldwijd, maar ook in eigen land.

Kijk maar naar het geestelijk welzijn van de gemiddelde Belg, de moed zou je voor minder in de schoenen zinken. We kennen allemaal de berichten over het stijgend gebruik van antidepressiva, de vele burn-outs, het gevoel van ongelukkig te zijn, de torenhoge stress, de lange wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg, enzovoort. Bovendien is dit geen ver-van-mijn-bed-show meer, maar wel de dagdagelijkse realiteit waarmee elk van ons wordt geconfronteerd in de eigen familie en vriendenkring, op de werkvloer en bij onszelf. Ons wel-zijn, onze zoektocht naar geluk, staat onder druk.

De vraag naar maatschappelijke aandacht voor de geestelijke gezondheid en het belang van de zoektocht naar geluk is dus niet uit de lucht gegrepen. De tijd dringt om hier iets aan te doen en dat begint met er over te spreken en er grondiger over na te denken. Ook de samenleving heeft een rol te spelen in het geestelijke welzijn van mensen. Socioloog Zygmunt Bauman wijst met een beschuldigende vinger naar de rol van de samenleving. Hij stelt dat de samenleving de oorzaken van psychische problemen te gemakkelijk doorschuift naar het individu. Stress, burn-out en ziekteverzuim kennen een maatschappelijke oorzaak die niet op te lossen valt met een individuele sessie bij een psychotherapeut.

Beleidsmakers moeten proactief te werk gaan, want ze spelen een belangrijke rol in het creëren van maatschappelijke condities die mensen ondersteunt om een gelukkig leven te ontplooien. Gepaste begeleiding als je jong en onervaren bent; steuntjes in de rug als je probeert een loopbaan en gezinsleven uit te bouwen; begeleiding als dit niet lukt; de mogelijkheden hebben om goed en zinvol werk te doen; er niet alleen voor staan bij een druk familieleven, bij ziekte en bij ouderdom; een leefomgeving die aangenaam, gezond en veilig is; een mentaliteit waarin ondernemende mensen gestimuleerd en gewaardeerd worden; en fundamenteel: een ‘warme’ samenleving waarin mensen meer dan twee kansen krijgen. Dit zijn geen losstaande en vrijblijvende feiten, dit is een samenlevingsproject waarin het beleid haar rol te spelen heeft.

Maar de taak op de schouders van de samenleving kan ook verlicht worden door onszelf als personen te ‘bekwamen in de zoektocht naar geluk’. Misschien moeten we stoppen met denken dat geluk een kwestie is van hebben of niet hebben. Herinnert u zich de mooie zoektocht-reeks ‘Dat heet dan gelukkig zijn’ waarin Pat Donnez en Dirk Dewachter sporen van ‘het geluk’ verkenden? Ze spraken onder meer met Prof. Balu (UGent). Prof. Balu, als vertegenwoordiger van de Indiase cultuur, stelt dat geluk vooral een kwestie is van ervaring. Geluk betekent voor elk individu iets anders en elke mens kan voor zichzelf beoordelen of hij al dan niet gelukkig is. Wanneer ervaar je geluk en wat is ervaring? Gelukkig zijn is voor Balu het resultaat van een leerproces. Je moet je als het ware concentreren om gelukkig te zijn. De do’s en dont’s daarvoor tijdens zo’n proces zijn: “zelfkritisch zijn, maar niet aan zelfkastijding doen; voeg iets toe aan jezelf in plaats van iets weg te nemen; beschouw je omgang met anderen als leersituaties.”

Om onszelf te kunnen bekwamen ‘in de zoektocht naar geluk’ hebben we dus nood aan oefenruimtes. In deze oefenruimtes krijgen we de nodige tijd en taal om uit te maken wat ons helpt en wat niet, wat werkt en wat niet. Niet alleen als individuen, maar ook als samenleving. Willen we onszelf en de samenleving deze oefenruimte gunnen? En dat graag vanaf vandaag, er is geen betere dag dan de Internationale dag van het geluk!

Wim Vandewiele (IKKS) / Sarah Claerhout (Ugent)