Champagne, een wonderdrank? ‘Sommige onderzoekers hebben zelf te diep in glas gekeken’

Brengt champagne alleen feestvreugde of zit er ook een gezondheidsbonus aan vast? Wij houden het vooral op het eerste.

Houdt onderzoek van champagne een professioneel risico in? Misschien wel, want sommige onderzoekers lijken toch iets te diep in het glas gekeken te hebben bij het uitbazuinen van de resultaten van hun werk. Zoals de toch wel erg voorbarige melding in 2013 van een groep van de Britse universiteit van Reading dat 3 glazen champagne per week de ziekte van Alzheimer kan voorkomen, een bericht dat sindsdien helaas regelmatig opduikt in de pers en de sociale media.

De studie werd bovendien niet eens uitgevoerd bij mensen, maar bij ratten. De diertjes die champagne kregen, vonden gemiddeld 5,3 op de 8 keer hun weg doorheen een labyrint. Ratten die frisdrank kregen, speelden het slechts 3,5 keer klaar, en met een andere alcoholische drank lukte het gemiddeld 4 keer. Daaruit besluiten dat champagne cognitieve stoornissen en dementie bij mensen kan voorkomen, getuigt van veel fantasie.

Veroudering tegengaan?

Dokter David Vauzour, de verantwoordelijke voor het onderzoek, laat zich door zulke kritische opmerkingen niet afschrikken. “We zullen de bevindingen in de nabije toekomst op mensen uittesten, zoals dat al is gebeurd voor andere voedingsmiddelen die rijk zijn aan polyfenolen, blauwe bosbessen en cacao bijvoorbeeld, en we verwachten dat een matige consumptie van champagne vergelijkbare effecten zal hebben op het menselijke brein.” Een stelling die veel minder radicaal klinkt, maar we kijken met belangstelling uit naar verdere resultaten van zijn onderzoek.

De opvatting dat champagne veroudering tegengaat, zowel op mentaal als fysiek vlak, leeft trouwens al een hele tijd. In zijn memoires noteerde de hertog van Saint-Simon, die beroemd werd door zijn gedetailleerde beschrijving van het leven aan het hof van Lodewijk XIV, dat de arts van de zonen van de zonnekoning tot aan zijn dood op 91-jarige leeftijd – uitzonderlijk voor die tijd – “in optimale gezondheid verkeerde en nog heel goed bij zijn hoofd was, elke avond een salade at en enkel wijn uit de Champagnestreek dronk”. De hertog raadde het dieet aan.

De beroemde actrice Sarah Bernhardt, die op bijna 80-jarige leeftijd tijdens de opname van een film stierf, beweerde dat “wilskracht en voortreffelijke champagne” het geheim waren achter haar bruisende energie. Dokter Tran Ky, niet toevallig een oud-professor aan de universiteit van Reims, wijdde 25 jaar geleden een boek aan de geheimen van champagne. Hij was ervan overtuigd dat de godendrank dankzij zijn hoge gehalte aan polyfenolen de veroudering tegengaat. Ky legt uit dat “champagne 440 soorten polyfenolen bevat, waaronder het bekende resveratrol. Sommige rode wijnen hebben een nog hogere concentratie, maar in champagne is hun effect verhoogd door de dubbele gisting die eigen is aan die wijn.”

Geneeskracht

In de middeleeuwen was de drank, die toen nog niet schuimde, bekend om zijn geneeskracht. Aan het einde van de 17e eeuw werd de ondertussen wel schuimende champagne de drank van de zieken, en tegelijk ook de drank van de koningen. De koolzuurhoudende wijn had volgens artsen een heilzame invloed op de spijsvertering en werd zelfs voorgeschreven om het braken bij zwangere vrouwen tegen te gaan.

Champagne werd ook als een natuurlijk versterkend middel beschouwd en aanbevolen aan herstellende en anemische patiënten, temeer omdat de drank ‘neerslachtige en zwaarmoedige zieken weer kalm en vrolijk maakt’. Champagne zou onfeilbaar zijn tegen reuma en werd wegens zijn ontstekings-werende werking in 1909 zelfs opgehemeld als de ‘eerste verdediging tegen cholera’ tijdens een epidemie in China. De medische encyclopedie Larousse meldde: “Volgens recent onderzoek vernietigt wijn uit de Champagne de tyfusbacterie in tien minuten.”

De associatie met gezondheid werd zo sterk dat op etiketten vermeldingen als ‘wijngaard van de verjonging’, ‘heilzame Champagne’ en ‘kruidendrank voor een spoedig herstel’ verschenen. Er kwamen zelfs champagnes met toegevoegde geneesmiddelen – ‘kinine-champagne’, ‘pepsine-champagne’, ‘digestieve champagne’ – die in apotheken verkocht werden.

Levensverwachting

Dat kwakzalvers-enthousiasme geldt gelukkig niet langer, ook omdat, zoals dokter Tran Ky aangeeft, “het grootste probleem met champagne is dat er, net zoals bij andere wijnen, alcohol in zit”. In 2009 stelde het Franse INCA (Institut français du cancer) dat alcohol – inclusief wijn – het risico op verschillende kankers verhoogt: voor darmkanker + 9 %, voor borstkanker + 10 % en voor mond-, keel- en strottenhoofdkanker zelfs + 168 %. Sindsdien durven producenten van alcoholische dranken geen gezondheidsclaims meer op hun flessen te zetten.

Kort daarop dreef Jeremy Spencer, hoofd van het departement voedingswetenschappen van de universiteit van Reading, de polemiek tussen cardiologen en oncologen hoog op met het bericht dat 1 of 2 glazen champagne per dag het risico op een beroerte en hartklachten verminderen (3). Nog ophefmakender is een zeer recente her-analyse van de vele observationele studies die concluderen dat mensen die licht tot matig alcohol consumeren een betere levensverwachting zouden hebben in vergelijking met geheelonthouders (de zogenaamde J-curve).

Als in deze studies de geheelonthouders worden opgesplitst in nooit-drinkers en mensen die gestopt zijn wegens een eerder alcoholprobleem, dan vervaagt het gunstige effect van matige alcoholconsumptie op de levensverwachting zo goed als volledig. Door die kritische evaluatie heeft Nederland vorige maand zijn richtlijnen inzake alcoholconsumptie aangepast: het glas rode of witte wijn, bier of champagne voor het hart wordt niet langer aanbevolen.

Bubbeleffect

Mogen we nu drinken of niet? Dokter Tran Ky vindt het alvast zonde onszelf een wijn te ontzeggen die zowat 4000 voedingsbestanddelen aanbrengt, de eetlust opwekt, de spijsvertering bevordert, constipatie tegengaat, depressie bestrijdt, bepaalde types hoofdpijn verlicht, de slaap bevordert door het magnesium, ijzer, calcium, zink en koper dat de drank bevat en die door de snelle inwerking op de hypothalamus zelfs het verlangen beïnvloedt. Maar hij raadt aan om niet meer dan 1 glas per dag te drinken en waarschuwt zelfs dat “door overmaat alle heilzame eigenschappen verloren gaan”.

Tijdens de feestdagen mag het weleens wat meer zijn, maar wees toch voorzichtig: het alcoholgehalte in het bloed stijgt bij champagne sneller en blijft ook langer hoog dan wanneer je ‘platte’ alcoholische dranken consumeert. Houd dat bubbeleffect dus zeker in gedachten als je 2015 in schoonheid wilt afsluiten. (Bodytalk/ Marie-Françoise Dispa)