Gezond leven voor 2: moeilijk als je zwangerschap te dik start

In Vlaanderen kampt 1 op de 3 vrouwen met overgewicht en 1 op de 10 zelfs met obesitas bij de start van de zwangerschap. Dit leidt tot genetische veranderingen bij het kind, dat zal geboren worden met een verhoogde neiging tot zwaarlijvigheid.

Het belang van een gezonde zwangerschap voor het nageslacht, wordt nog eens benadrukt dankzij het doctoraal proefschrift van vroedvrouw Annick Bogaerts, dat aan de KU Leuven gepresenteerd wordt tijdens een minisymposium. Bogaerts stelde verder vast dat alleenstaande vrouwen, vrouwen met kinderen, allochtone vrouwen en vrouwen met een lagere opleiding het meeste risico lopen op zowel obesitas bij de start als op overdreven gewichtstoename tijdens de zwangerschap. In Limburg en Vlaams-Brabant is die gewichtstoename het grootst. Meer dan de helft van de vrouwen met overgewicht komt te veel bij in de zwangerschap.

Kwetsbaarheid is kneedbaar

Dat roken en alcoholconsumptie tijdens de zwangerschap schadelijk zijn voor de foetus, is genoegzaam bekend. Roken in de zwangerschap haalt het geboortegewicht van het kind naar beneden. En overmatige alcoholconsumptie tast niet alleen het moederbrein aan, maar kan ook dat van de foetus beschadigen. Minder geweten is dat de impact van de levenswijze in de zwangerschap veel verder reikt. De verhoogde kwetsbaarheid voor bepaalde aandoeningen erven we niet alleen van onze ouders. Genetisch materiaal kan nog wijzigingen ondergaan tijdens het leven in de baarmoeder, onder invloed van de gezondheid van de zwangere vrouw.

De nakomelingen van drachtige ratten met geïnduceerde diabetes hebben tot in de derde generatie een abnormaal hoge suikerspiegel, zo blijkt uit dierexperimenten. Ook bij de mens drukt het leven in de baarmoeder een stempel op de gezondheid in het latere leven, soms zelfs verschillende generaties lang. Niet alleen wat betreft het risico op diabetes, ook voor zwaarlijvigheid, hart- en vaatziekten en zelfs psychische stoornissen zoals ADHD.

Voorprogrammeren

Men noemt dit fetal programming. Onderzoek naar de manier waarop leefgewoonten en gezondheid in de zwangerschap de gezondheid van het kind beïnvloeden, is de laatste jaren in volle ontwikkeling. Genen kunnen worden aan- of uitgeschakeld onder invloed van het baarmoedermilieu. Zo wordt in het prenatale leven bijvoorbeeld vastgelegd of je later een peertype of een appeltype wordt: of je eerder vet opstapelt rond heupen en billen of eerder op de buik.

Ons genetisch materiaal, de verzameling van al onze erfelijke eigenschappen, is nog kneedbaar en krijgt een min of meer definitieve vorm gedurende het prenatale leven. Ook na uitsluiting van leefgewoonten en opleiding wordt de neiging tot zwaarlijvigheid hoogstwaarschijnlijk van generatie op generatie doorgegeven via genetische veranderingen die ontstaan tijdens het prenatale leven. Het is dus niet alleen voor de moeder maar ook voor het toekomstige kind belangrijk om met een normaal lichaamsgewicht aan de zwangerschap te beginnen. Is de moeder te dik, dan loopt het kind later een groter risico op overgewicht en op diabetes.

Preconceptuele zorg

Momenteel gaat er te weinig aandacht naar preconceptionele zorg en zwangerschapsbegeleiding. Het is aangewezen dat wie een zwangerschap overweegt, de huisarts raadpleegt voor een check-up van de leefgewoonten en de medische risico’s. Zo kunnen afwijkingen worden bijgestuurd en kan er tijdig gestart worden met foliumzuur.

Vandaag nemen 8 op de 10 vrouwen foliumzuursupplementen gedurende het eerste zwangerschapstrimester, maar het preventieve effect zou het grootst zijn mochten ze daar voor de zwangerschap mee beginnen. Zwangere vrouwen met overgewicht moeten trouwens een hogere, aangepaste dosis innemen, wat ook minder bekend is.

Marleen Finoulst, Bodytalk