Feit of fictie?

Wie aan Robin Hood denkt, verbeeldt er zich al gauw de groene bossen van het Engelse Nottingham en omstreken bij. Vanuit Sherwood Forest organiseerde de volksheld moedige acties om de rijken te bestelen en de buit nadien onder de armen te verdelen. Maar Engeland was niet het enige land met een Robin Hood. Ook in de veel drogere Spaanse provincie Sevilla leefde vele jaren geleden een volksheld. Die zou nu ongeveer 260 jaar oud zijn geworden. Maar wat is feit en wat is legende?

Er is veel geschreven over Diego Corrientes, maar het is niet steeds even duidelijk wat echt was en wat nadien werd verzonnen. Dat komt omdat het levensverhaal van deze populaire volksheld uit de 18de eeuw een aantal elementen bevat die ertoe bijdragen dat zijn verhaal tot een legende uitgroeide. Zo stal hij enkel van relatief rijke mensen, heeft hij nooit iemand gedood en werd hij tragisch verraden door één van zijn kompanen. Hij was pas 24 toen hij ter dood veroordeeld werd. Maar wat zorgde ervoor dat deze paardendief uitgroeide tot een legende en niet, zoals vele anderen, gewoon vergeten werd? En wat weten we echt over zijn leven?

Blond haar en lange bakkebaarden

Doordat heel wat archiefdocumenten verloren zijn gegaan, is de kennis over deze volksheld schaars. Toch zijn er enkele feiten waarover historici het doorgaans eens zijn. Zo zou Diego Corrientes geboren zijn in het jaar 1757 in Utrera, een gemeente in de huidige Spaanse provincie Sevilla. Zijn ouders waren dagloners. Hij had een blanke huid, wapperende blonde haren, lange bakkebaarden en donkerbruine ogen. Aan de rechterkant van zijn neus werd zijn pokdalige gezicht opgedeeld door het litteken van een mes en hij zou ongeveer een meter vijfenzestig groot zijn geweest.

Diego Corrientes kleedde zich in traditionele, Andalusische stijl met een zwart, fluwelen jasje dat versierd werd door verschillende rijen zilveren knopen. Meestal wordt hij beschreven als een analfabeet die – vóór hij de wapens opnam – op het land werkte. Door een onbekende reden besloot hij echter om op een behoorlijk jonge leeftijd – hij moet ongeveer 21 jaar oud zijn geweest – het boerenleven vaarwel te zeggen. Hij trok naar de bergen en werd er de leider van een bende die zich toelegde op het stelen van vee dat naar Portugal werd vervoerd om er verkocht te worden.

Die misdaden zorgden ervoor dat Diego Corrientes in absentia werd veroordeeld en dat hij – wanneer gevangen genomen – de doodstraf zou krijgen. In een edict van 22 december 1780 werd hij vogelvrij verklaard en werd er een prijs op zijn hoofd gezet. De man of vrouw die Diego Corrientes kon arresteren, werd een stevige 1.500 reales beloofd indien de paardendief dood was, en maar liefst het dubbele indien hij of zij Diego levend in handen kreeg. Bovendien zou de vinder gepardonneerd worden voor elke misdaad die hij of zij mogelijk had begaan, tenzij het over verraad of het vervaardigen van namaakgoederen ging.

Geknoopte veters

De man die het tot zijn persoonlijk doel had gemaakt om Diego Corrientes van zijn vrijheid te beroven, heette Francisco de Bruna y Ahumada. Hij was regent van de Audiencia de Sevilla, de belangrijkste rechtbank van Sevilla. De legende wil dat Francisco de Bruna en Diego Corrientes elkaar op een nogal eigenaardige manier ontmoetten en dat dit deel van de oorzaak was van Bruna’s drang om de paardendief te vangen. Toen Bruna immers in zijn koets op weg was van Sevilla naar zijn landhuis, verscheen daar plots de gedaante van Diego Corrientes in het midden van de weg. Corrientes zat op zijn paard en was tot de tanden gewapend. De bandiet wandelde tot aan de koets, plaatste zijn linkervoet op het vensterbankje van het rijtuig en beval Bruna de veters van zijn laars te knopen. Nadat Bruna de veters van de bandiet geknoopt had, wenste Corrientes hem nog een fijne dag en galoppeerde hij weg. Bruna zou dit incident nooit vergeten.

Toen Bruna in januari 1781 te horen kreeg dat Corrientes en twee van zijn beste kompanen naar Portugal waren gevlucht, twijfelde hij dan ook niet. Hij stuurde een klein groepje soldaten, vermomd als smokkelaars, naar Portugal om de bandieten op te sporen. Over hoe Diego Corrientes uiteindelijk gevangen werd genomen, bestaan twee versies. Bruna zelf heeft steeds volgehouden dat het dankzij zijn spionnen was dat de schuilplaats van de boef ontdekt werd. Toch gaan er geruchten de ronde dat Corrientes door één van zijn eigen bendeleden verraden werd. Juan de Alfeñique was een dief en één van de belangrijkste medewerkers in Corrientes’ team. Hoewel Corrientes hem steeds rijkelijk beloonde met grote sommen geld en gestolen paarden, bleek Alfeñique toch niet tevreden. Toen de boef hoorde van de prijs die op Corrientes’ hoofd werd gezet, zou hij de beslissing hebben genomen zijn vriend te verraden.

Maar wat de waarheid ook was, het resultaat was dat Diego Corrientes opgesloten werd in de gevangenis van Sevilla. Aangezien hij reeds in absentia veroordeeld was, verliep alles heel snel. Corrientes bekende zo goed als alle misdaden die hij had begaan en op 30 maart 1781 werd hij publiekelijk opgehangen en gevierendeeld. Zijn hoofd en ledematen werden tentoongesteld op de wegen rondom Sevilla.

Paardendief of volksheld

Toen de man stierf, werd de legende geboren. Het verhaal werd doorverteld en liedjes dichtten Diego Corrientes toenemend het profiel van de ‘nobele bandiet’ toe. ‘El que a los ricos robaba y a los pobres socorría’ was wat mensen over hem zongen: ‘hij die van de rijken stal en de armen hielp’. In de 19de eeuw maakten dichters, theatermakers, schrijvers en zangers van Diego Corrientes een figuur die steeds verder van de historische realiteit kwam te staan. Zo werd de boef via een toneelstuk van Gutiérrez de Alba in 1848 definitief omgetoverd tot één van de bandidos generosos, de vrijgevige bandieten. Het betrof echter een proces dat al veel eerder was gestart.

Maar wat leidde ertoe dat Corrientes het tot volksheld schopte, terwijl zoveel andere boeven meteen door de geschiedenis werden verzwolgen? Volgens de beroemde historicus Hobsbawm komt het fenomeen van de ‘sociale bandiet’ overal ter wereld voor en zijn er enkele universele elementen die ervoor zorgen dat iemand als ‘nobele dief’ wordt onderscheiden. Zo begint de nobele dief zijn ballingschap in de meeste gevallen niet omwille van een misdaad, maar omdat hij zelf het slachtoffer werd van onrechtvaardigheid. Daarnaast steelt hij enkel van de rijken en geeft hij aan de armen. Zelf doodt hij nooit mensen, tenzij het uit zelfverdediging is of omwille van gerechtvaardigde wraak. De nobele bandiet wordt bewonderd en geholpen door zijn gemeenschap. Hij sterft meestal wegens verraad en hij is nooit de vijand van de koning of de keizer, maar enkel van de lokale adel of onderdrukker. Het leven van Diego Corrientes paste wonderwel in dit plaatje.

Geen nodeloos geweld, geen moorden

Dat zorgde ervoor dat Diego Corrientes uitgroeide tot een volksheld en niet als een ordinaire dief herinnerd wordt. Corrientes stal immers vooral paarden: dat kon enkel van de rijken zijn. Enkel zij bezaten de mooie paarden waarop Corrientes het gemunt had. Het is niet bewezen dat hij de opbrengst van zijn rooftochten aan de armen gaf, maar wel is bekend dat hij vrijgevig was en veel aan zijn kompanen schonk. Bovendien maakte hij nooit gebruik van nutteloos geweld en heeft hij nooit mensen vermoord.

De vijandige relatie die Corrientes met Bruna onderhield, kruidde het verhaal nog meer. De aanvaring die de twee bij aanvang van hun relatie hadden, zorgde voor meer beruchtheid dan andere lokale bandieten ten deel viel. Bovendien was de publieke opinie ervan overtuigd dat Corrientes strenger dan gewoonlijk werd gestraft door de onverzettelijkheid van Bruna. Zo kreeg Corrientes slechts vijf dagen tussen zijn aankomst in Sevilla en zijn executie. Dat staat in schril contrast met de soms lange wachttijden die gelijkaardige gevallen in deze periode kenmerkten.

Wat Corrientes tot slot helemaal tot een volksheld verhief, is dat hij door een kameraad werd verlinkt. Volgens het volk werd hij net als Christus verraden, naar Sevilla gebracht op een zondag en berecht op een vrijdag in maart. En dat terwijl hij niemand had gedood. Dat zorgde ervoor dat Diego Corrientes de geschiedenis inging als de Robin Hood van Spanje en niet als de zoveelste, banale paardendief.