De wereld houdt de adem in

14 Oktober 1962 VS-verkenningsvliegtuigen ontdekken lanceerinstallaties bij San Cristóbal.

De Cubacrisis in 1962 vormde het hoogtepunt van de Koude Oorlog. Russische atoomraketten op Cuba, Amerikaanse in Turkije, praktisch bij de ‘vijand’ voor de deur – als daar geen oorlog van komt…

Een onaangekondigde luchtaanval, zoals die op Pearl Harbor – McGeorge ‘Mac’ Bundy pleitte er vurig voor. ‘Nu of nooit,’ viel Dean Acheson hem bij. Het was een stormachtige bijeenkomst in het Witte Huis op vrijdag 19 oktober 1962, zoals inmiddels vrijgegeven documenten bewijzen. Spionagevliegtuigen hadden al eerder in het westen van Cuba, niet ver van San Cristóbal, lanceerplatforms voor Russische middenafstandsraketten ontdekt. Die wapens hadden een reikwijdte van 4.500 kilometer en bedreigden Washington en belangrijke industriesteden in de VS. Nu waren er ook beelden van Russische vrachtschepen die, vermoedelijk met raketonderdelen beladen, koers zetten naar het eiland.

'Niets doen zou het gevaarlijkst zijn' Op 22 oktober licht Kennedy het publiek in over de Cubacrisis.
‘Niets doen zou het gevaarlijkst zijn’ Op 22 oktober licht Kennedy het publiek in over de Cubacrisis.

Bundy was nationaal veiligheidsadviseur, Acheson had van 1949 tot 1953 Buitenlandse Zaken in zijn portefeuille gehad. Beiden waren lid van het – geheime – Executive Committee dat Kennedy tijdens de Cubacrisis instelde en dat hij deze dag, waarop hij verkiezingscampagne voerde, liet leiden door zijn broer Robert, minister van Justitie. De haviken onder de aanwezigen eisten een invasie van Cuba of een luchtaanval. Zij hadden de steun van de chefs van staven van het leger. De Koude Oorlog dreigde in een openlijk conflict te ontaarden.

De raketinstallaties op Cuba vormden overigens het antwoord op de vijftien Jupiter-middenafstandsraketten die de Amerikanen drie jaar eerder bij de Turkse stad Izmir gestationeerd hadden, tegelijk met nog eens dertig van deze wapens in Italië. Met een reikwijdte van 2.400 kilometer konden deze raketten atoomkoppen boven de Sovjet-Unie, Moskou incluis, tot ontploffing brengen.

Dat de Cubaanse leider Fidel Castro zijn heil in Moskou zocht, had een reden. Op 17 april 1961 waren ongeveer 1.300 Cubaanse uitwijkelingen door de CIA afgezet op het Playa Girón, in de Varkensbaai. Na drie dagen vechten had het Cubaanse leger de aanval afgeslagen.

Twee dagen na het bovengenoemde crisisberaad in het Witte Huis meldde generaal Walter Sweeney, hoofd van de tactische luchtstrijdkrachten, dat een luchtaanval negentig, maar geen honderd procent van alle raketten op het eiland kon vernietigen. Pas veertig jaar later werd bekend dat er indertijd 32 raketten en tachtig atoomkoppen aanwezig waren, tijdens de geheime ‘Operatie Anadyr’ naar Cuba getransporteerd.

President Kennedy koos uiteindelijk voor het voorstel van zijn minister van Defensie, McNamara: een zeeblokkade, officieel ‘quarantaine’ genoemd. Op maandag 22 oktober werden de Amerikaanse strijdkrachten in een verhoogde staat van paraatheid gebracht. Om half zes ’s middags informeerde Kennedy zeventien prominente Congresleden over de situatie. Ook toen gingen diverse stemmen op voor een invasie.

Om zeven uur ’s avonds deelde de president op televisie mee ‘dat op dit onderdrukte eiland een aantal aanvalsraketten gestationeerd is’ en een quarantaine op handen was. Volgens getuigen zou hij zich daarna tegenover intimi hebben laten ontvallen: ‘Als die smeerlap het nu maar niet verprutst!’ Daarmee doelde hij op Sovjetleider Nikita Chroetsjov.

Chroetsjov zette de eerste stap

Op 24 oktober werd de blokkade van een strook van 500 zeemijlen uit de Cubaanse kust van kracht – alleen het DDR-cruiseschip Völkerfreundschaft met vijfhonderd vakantiegangers aan boord werd nog doorgelaten. Een dag later legden de VS foto’s van de lanceerinrichtingen aan de VN-Veiligheidsraad voor. Chroetsjov verklaarde de blokkade niet te zullen accepteren en sprak van een ‘daad van agressie’. Maar de Russische schepen draaiden wel bij.

Beide grootmachten hielden demonstratief atoomtests, twee Amerikaanse verkenningsvliegtuigen werden boven Cuba neergehaald en een VS-oorlogsschip dwong een onderzeeër met atoomkoppen aan boord naar de oppervlakte te komen – beroering genoeg kortom, op deze ‘zwarte zaterdag’. En niet alleen in Washington, maar ook in Moskou en Havanna drongen haviken aan op oorlog …

Op 27 oktober laat Kennedy zijn broer bij een geheime ontmoeting in het restaurant ‘Yenching Palace’ in Washington tegen de Russische ambassadeur Anatoli Fjodorovitsj Dobrynin zeggen dat hij bereid is binnen zes maanden de VS-raketten uit Turkije terug te trekken. Het publiek, maar ook ‘ExComm’, krijgt niets over deze deal te horen.

Chroetsjov zette de eerste stap. Op 28 oktober verkondigde Radio Moskou: ‘De Sovjetregering heeft de ontmanteling van de installaties op Cuba bevolen.’ Op 5 november begonnen de technici daaraan. Enige tijd later verdwenen ook de raketten uit Turkije. De wereld kon herademen.

10 november 1962 Geëscorteerd door de VS neemt een Russisch vrachtschip raketten mee terug uit Cuba.
10 november 1962 Geëscorteerd door de VS neemt een Russisch vrachtschip raketten mee terug uit Cuba.
Eind augustus 1963 ontstond een rechtstreekse verbinding Washington-Moskou, de hotline, of 'rode telefoon'. In Washington stond deze Siemens Teleprinter van DDR-fabricaat, daarachter, de zwarte doos, de encryptiemachine. (National Cryptologic Museum, NSA, Fort Meade)
Eind augustus 1963 ontstond een rechtstreekse verbinding Washington-Moskou, de hotline, of ‘rode telefoon’. In Washington stond deze Siemens Teleprinter van DDR-fabricaat, daarachter, de zwarte doos, de encryptiemachine. (National Cryptologic Museum, NSA, Fort Meade)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content