In een museum liep ik altijd een beetje verveeld langs de vitrines met uitgestalde stukjes vuursteen. Of het hele vuistbijlen, schrapers of pijlpunten waren: het kon me nauwelijks boeien. Na het lezen van Onze vroegste voorouders heb ik daar met terugwerkende kracht enorme spijt van. Ongelooflijk welke conclusies archeologen kunnen trekken uit de op het eerste gezicht – zeker voor een leek – onooglijke stukjes steen.
Louwe Kooijmans – al vanaf 2003 met emeritaat als hoogleraar Prehistorie aan de Universiteit Leiden – heeft er eens goed de tijd en de ruimte voor genomen om aan de hand van veelal minieme bodemresten de geschiedenis van de eerste 100.000 generaties van de mensheid uit de doeken te doen.
De Prehistorie is op dit moment het studieveld met de meeste dynamiek. Er gaat geen maand voorbij of er wordt wel een of ander algemeen geaccepteerde aanname over de Prehistorie ontkracht of ter discussie gesteld (zo bleek onlangs door vondsten in Marokko de homo sapiens 100.000 jaar ouder te zijn dan tot nu toe werd aangenomen). Deze dynamiek is niet alleen het gevolg van nieuwe vondsten. De veranderde inzichten zijn vooral het resultaat van hernieuwde bestudering van vroegere vondsten met moderne onderzoekstechnieken. Louwe Kooijmans legt geduldig uit hoe toepassing van moderne onderzoekstechnieken tot werkelijk fascinerende nieuwe inzichten geleid hebben. Een voorbeeld: met behulp van gaschromatografie kon worden vastgesteld dat de bandkeramiekers de melk van hun runderen niet rauw dronken, maar alleen nuttigden in de vorm van lactose-arme producten (zoals zachte kaas).
Omdat ‘Nederland’ in de beschreven periode nog geen geografische entiteit was, heeft Kooijmans zijn studieobject (‘onze vroegste voorouders’) heel erg ruim opgevat en breed benaderd. In dat opzicht is de ondertitel van zijn boek misleidend. Deze keuze is echter alleszins gerechtvaardigd. Het in de bodem van het huidige Nederland gevonden archeologisch materiaal is dermate schaars dat op basis daarvan slechts een dun en sterk gefragmenteerd boekje samengesteld zou kunnen worden. Bovendien is de leefwijze van de Neanderthalers of de bandkeramiekers dermate universeel dat in Zuid-Frankrijk of in Polen opgegraven resten ook op de situatie in de Lage Landen geprojecteerd mogen worden. Dat brengt me bij een andere opvallende rode lijn in het boek: onze vroegste voorouders kenden geen grenzen en waren enorm mobiel. Louwe Kooijmans laat zien dat ‘grote stappen voorwaarts’ telkens gezet werden door ‘nieuwkomers’. Tegenwoordig zouden we zeggen: migranten. In dat opzicht heeft het vuistdikke boek over de Prehistorie een hoge actualiteitswaarde.
Onze vroegste voorouders
L. Louwe Kooijmans
De geschiedenis van Nederland in de steentijd, van het begin tot 3000 v.Chr
Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam 2017.
608 blz., ? 39,99
ISBN 978 90 351 2773 9
G/Geschiedenis
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
