Geen regionalisering van Justitie a.u.b.

Eigenlijk is de sluipende splitsing van justitie ook een symbooldossier voor de splitsing van het land.

Op donderdag 17 februari gaven Magistratuur & Maatschappij en de Association Syndicale des Magistrats een gezamenlijke, druk bijgewoonde, persconferentie in Brussel. De beide verenigingen willen een zo breed mogelijk spectrum van de Belgische magistratuur te bestrijken en beogen een justitie die ten dienste staat van de samenleving.

Zij bestrijden het traditionele hokjesdenken dat de magistratuur vanouds heeft verdeeld (sommige magistratenverenigingen vertegenwoordigen een onderdeel van die magistratuur en verdedigen de particuliere belangen van de achterban) en verlamd en daardoor de slagkracht en dikwijls de geloofwaardigheid van justitie in het gedrang bracht.

M&M en ASM die, zoals andere magistratenverenigingen, bij elke regeringsvorming een memorandum met desiderata voor het komende justitiebeleid aan de (in)formateur bezorgen stelden vast dat, los van elkaar, daarin een reeks punten van overeenkomst staan en besloten rond de belangrijkste gemeenschappelijk te ageren: geen splitsing van justitie, een coherent strafrechtelijk beleid en een humaan gevangeniswezen, de informatisering en een autonoom financieel beheer met verantwoordingsplicht. Voor het integrale memorandum van M&M, zie de website van de Adviesraad van de Magistratuur (knop “links”): www.arm-ccm.be).

Gegeven de tendens in de aanslepende onderhandelingen over de regeringsformatie willen we het hier in het bijzonder hebben over de splitsing van justitie.

De geesten glijden meer en meer in die richting en sommigen wanen zich al voorbestemd om de eerste Vlaamse justitieminister te worden: dat er ook binnen justitie op eigen kracht moet gevaren worden lijkt langzaamaan als vanzelfsprekend aangenomen te worden. Want wat we zelf doen we toch beter, niet?

Nochtans zijn er een reeks argumenten om daarin niet mee te stappen, maar integendeel zwaar tegengas te geven.

Wij (juristen in het algemeen) beklagen ons erover dat binnen de Europese Unie een groot gebrek is aan harmonisering, zowel wat het recht (de wetgeving) als de procedure (de organisatie van de toepassing van dat recht). Ons land (mogen we dat nog even zo uitdrukken?), dat bij de zes pioniers van de Europese gedachte hoort breekt met de voortrekkersrol die het speelde: we gaan de bovenstaande kritiek negeren en de gerechtelijke wereld opsplitsen. Niet zomaar in twee, want voor Brussel moet iets heel aparts uitgedokterd worden. De nota-De Wever heeft het zelfs over een regionalisering met een… federaal statuut voor Brussel, anderen willen twee rechtbankstructuren voor die regio en lijken niet te beseffen dat heel veel zaken daar niet onder een eenduidig Nederlands- of Franstalig regime vallen. Stelde iemand overigens de vraag (het enige zinnige criterium) of de burger er beter van wordt?

In datzelfde Europa worstelt men met verschillende culturen: we hebben het dan nog niet over de “inwijkende” maar over de rechtsculturen (de meest voor de hand liggende, maar er is veel meer: Angelsaksisch tegenover Napoleontisch geïnspireerde stelsels) en verschillen in mentaliteit. In dit kleine koninkrijk vluchten we in het eigen grote gelijk. Want de Franstaligen zijn lui, langdradig in de afwikkeling van processen en dus inefficiënt. Loopt er aan de andere zijde een en ander mis? Allicht, maar door de splinter bij de ander zien een aantal Vlamingen de balk in het eigen oog niet meer. Ook aan Vlaamse kant zijn er veel hard werkende magistraten maar zijn er ook te veel die zich niets gelegen laten aan de finaliteit van hun functie en weinig oog hebben voor de burger.

Vlaanderen richtte een aantal administratieve rechtbanken op waarvan de afwikkelingsgraad die van de reguliere hoven en rechtbanken niet benadert. Men benoemt er ook lustig politiek. (dat is precies de bedoeling in de nota-De Wever)? Zal de samenwerking tussen anderstaligen in het Hof van Cassatie, de Raad van State en het Grondwettelijk Hof dan niet problematisch worden? Vergeet men overigens dat de politie federaal georganiseerd is, dat er een federaal parket is? Ook de Hoge Raad voor de Justitie (en andere recent opgerichte organen) moet dan natuurlijk voor de bijl. En hoe moet het met het hof van beroep te Brussel? Splitsen leidt tot desintegratie. Niemand heeft het over het kostenplaatje van zo een operatie. Tenslotte zal in zo een splitsing enorm veel energie verloren gaan en zal die voor nieuwe, nauwelijks oplosbare bevoegdheids- en andere problemen zorgen terwijl allen het erover eens (moeten) zijn dat er andere prioriteiten zijn. Ook de Duitstalige landgenoten hebben dan natuurlijk (evenveel) recht op een eigen justitie.

De raliteit is dat er misschien andere accenten gelegd worden, in noord en zuid, maar dat dit evengoed geldt voor onderlinge regio’s in Vlaanderen zelf. En dat geldt ook voor de individuele inzet van de mgistraten.

M&M is er alleszins van overtuigd dat het bestaan van uiteenlopende visies, tradities en aandachtpunten wederzijds verrijkend is: we pleiten er dan ook voor dat magistraten aan beide zijden een grotere inspanning zouden doen om de rechtsliteratuur en de rechtspraak in de andere taal te raadplegen: in beide zit veel stof tot nadenken voor wie beslagen op het ijs wil staan. Het kan ook niet ontkend worden dat beide landsdelen ook dikwijls aanleiding geven tot genuanceerder, evenwichtiger denken.

Eigenlijk is de sluipende splitsing van justitie ook een symbooldossier voor de splitsing van het land. Tenslotte gaat het hier om de “derde staatsmacht”, één van de drie pijlers van onze democratische rechtstaat. Als “men” daarin slaagt is eigenlijk het hek van de dam.

En is dat wat een meerderheid van de bevolking wil?

Freddy Evers, gewezen voorzitter en Pierre Lefranc, voorzitter Magistratuur & Maatschappij