Fotofestival Knokke 2011

Het jaarlijks Fotofestival in Knokke-Heist biedt een zee aan materiaal. Dit jaar zijn er enkele opvallende deeltentoonstellingen te zien die verder reiken dan obligate plaatjesmakerij. Het algemeen niveau is hoog en het thema gaat, in brede zin, over het portret.

Het voorbije weekend begon in Knokke-Heist voor de 33e keer het festival van de fotografie. Van een goedbedoelde maar amateuristische bedoening is het nu uitgegroeid tot een meer dan lovenswaardige poging om de betere fotografie een plaats te geven in het circuit van de fotomusea en de gespecialiseerde galeries. Bovendien wil men vooral de vakantiegangers de gelegenheid geven om op diverse locaties, soms dicht bij het strand, wat meer te beleven dan zand en water.

Dit jaar werd hoog gemikt en zal de (toevallige) toeschouwer zich bij de hoofdexposities wel even de ogen uitwrijven. Dat is een verdienste van de curator Christophe De Jaeger die hiermee de uitdaging niet schuwt. Hij koos een thema waar op diverse manieren kan mee omgesprongen worden : Future Portraits.

Het portret als genre is zo oud als de fotografie zelf en blijft nog altijd actueel. Alleen de benadering ervan evolueerde, samen met de culturele context, de maatschappij en de technische vernieuwingen. De Jaeger ging er van uit dat het portretteren altijd een vorm van theatraliteit in zich heeft. Het poseren, het kiezen van een decor (binnen/buiten), de al dan niet aanwezige attributen, zelfs de meest klassieke portretfoto is nooit écht naturel en dus enigszins theatraal.

Sommige fotografen accentueren dat met bewuste ensceneringen te organiseren rond en met het personage dat ze willen uitbeelden. Dat is het geval met de blikvanger van het festival, de Amerikaanse regisseur Robert Wilson (°1941), bekend van o.m. een grensverleggende opera Einstein on the Beach in 1976. Hij heeft op een merkwaardige manier het portretgenre geactualiseerd door moderne technologie toe te passen. Zijn theatrale portretten zijn geen foto’s maar video opnamen. Zijn modellen zijn niet statisch maar bewegen op een heel subtiele manier. Het meest (on)opvallende voorbeeld is het portret van de Franse actrice Jeanne Moreau, uitgedost als Mary I of Scotland. Men moet goed en lang toekijken om te zien dat ze haar ogen opent en sluit.

Tussen haakjes : De Vlaamse schilder Michael Borremans heeft dat principe al toegepast binnen een reeks schilderijen van lakeien die hij maakte voor het Koninklijk Paleis in Brussel waar één figuur langzaam van gelaatsuitdrukking verandert. Wilson heeft nog andere vedetten voor de videolens gebracht o.m. de Hollywood acteur Steve Buscemi, de balletdanser Mikhael Baryshnikov, Johnny Depp ene Isabelle Huppert. Allemaal portretten maar met een langzame beweging die verrassende effecten ressorteren.

Een ander luik in de tentoonstelling is voorbehouden aan de uitstekende Belgische fotograaf Mark Trivier, hier vertegenwoordigd met een reeks al van vroeger gekende zwart/wit portretten van kunstenaars en filosofen. Om de link met Wilson te leggen werden foto’s bijengezocht van auteurs waar hij mee werkte en er zijn ook enkele nooit eerder getoonde beelden van Wilson zelf.

Jürgen Klauke is strikt genomen geen fotograaf maar gebruikt de fotografie als instrument om zichzelf te onderzoeken en de wereld te bevragen. Hij is een conceptuele kunstenaar die, middels de fotografie, de absurditeit en de systematische confrontatie van het individu in beeld brengt. Zijn grote wit/zwart foto’s zijn verstilde performances die doen nadenken over zijn enigszins cryptische beeldtaal.
.
Met “Eyes Wide Shut” krijgt de Franse fotografe Valérie Belin (°1964) de kans om revanche te nemen op de povere presentatie die haar nu in het Fotomuseum in Antwerpen geen recht doet. We zien hier hoe zij in haar werk de nieuwe mogelijkheden van de fotografie onderzoekt. Ze verkent voortdurend de grens tussen de reële en de virtuele wereld. Het resultaat is afwisselend poëtisch, verwarrend en intrigerend. Zo maakt ze portretten van paspophoofden die de werkelijkheid zelf lijken en van levende personages die voor paspoppen kunnen doorgaan. De persoonlijkheid van het model wordt, door de stilering, haast abstract. En dat is ook zo in de grote kleurfoto’s waar het portret gevangen zit in een weelde van bloemen die, via videomanipulatie, voortdurend van patroon wisselen.

Curator Dominique Somers van het Antwerps fotomuseum bracht werk samen van studenten fotografie uit diverse kunstinstellingen. Opvallend is dat deze jongeren veel geleerd hebben van de huidige fototrends. Ze zijn het schoolse ontgroeid en de meesten hebben al een heel eigen visie en een duidelijk profiel. Dat belooft voor de toekomst

Curator, fotograaf en docent Johan De Vos bracht, zijn imago getrouw, tientallen foto’s samen die van 1933 tot 1980 opgenomen werden aan de kust via Photo Hall. Dit bedrijf was gespecialiseerd in het nemen van foto’s van particulieren, een beetje op goedvallend uit, die dan de volgende dag konden afgehaald worden in de winkels van de keten. De Vos was zelf een van die tijdelijke fotografen en heeft, naar eigen zeggen, op die manier het vak geleerd. Het zijn leuke, soms ontroerende foto’s, mede door het vergaan van de kleuren maar ook door de ontwapenende poses die de achteloze wandelaars op de strandpromenade of de “plage” aannemen. De tentoonstelling werd georganiseerd in het wat ouderwetse heemkundig museum van Heist en die locatie past wonderwel met de herinnering aan voorbije zeevakanties.

Verder zijn er nog de obligate tentoonstellingen van World Press Photo waar de fotoreportages, all over the world, zicht geven op de miserie, de wanhoop of het spaarzame geluk dat de mensheid beleeft. En de internationale fotowedstrijd brengt vooral amateur fotografen aan de beurt. Het zijn in de meeste gevallen mooie prentjes die het publiek zeker zullen aantrekken.

Ludo Bekkers

Internationaal Fotofestival Knokke-Heist, op diverse locaties nog tot 13 juni. Info www.fotofestival.be.