Falende Belgische staat leidt zelf tot fraude

Staatssecretaris John Crombez maakt voortreffelijke analyse waarin, helaas, één basiselement ontbreekt.

In opdracht van de overheidsdienst sociale zaken maakten de universiteiten van Leuven, Brusssel en Luik een studie over het fenomeen zwartwerk. Naar aanleiding van deze studie ging tijdens het programma De Ochtend op Radio 1 John Crombez, staatssecretaris voor de bestrijding van sociale en fiscale fraude, dieper in op zijn visie over fraudebestrijding.

Crombez drukte het kort en krachtig uit: om fraude efficiënte te kunnen bestrijden, heb je hoge boetes en verhoogde pakkans nodig. Een absoluut correcte analyse want de combinatie van beide elementen maakt dat er afdoende afschrikking ontstaat om sociale en fiscale fraude te beteugelen. Toch kleeft er ook iets onvolledigs aan de argumentatie van Crombez, meer bepaald rond de fundamentele oorzaken van fraude als maatschappelijk fenomeen.

De vaak gehoorde claim dat het de hoge belastingsdruk is die aanzet tot fraude klopt niet helemaal (zoals Crombez ook correct aangaf). Het punt dat in diverse internationale studies steeds weer naar boven komt en door Crombez onaangeroerd werd gelaten, is dat de effecten van een hoge belastingsdruk niet los kunnen gezien worden van de kwaliteit van de overheidsdiensten en van de mate waarin men zijn politici als corrupt ervaart. Hoe hoger de kwaliteit van de overheidsdiensten en hoe geringer het aureool van corruptie rond de belangrijke politieke figuren, hoe geringer de neiging van de bevolking om te frauderen.

Het is larie te denken dat fraude in de genen van de ene nationaliteit zit en niet in die van andere nationaliteit. Mensen willen waar voor hun geld en als ze dat niet krijgen, worden ze heel creatief om zoveel mogelijk van hun geld ook effectief voor zich te houden.

Scandinavië illustreert één en ander treffend. De doorsnee Zweed, Fin, Deen en zeker Noor is behoorlijk te spreken over de kwaliteit van de diensten geleverd door zijn/haar overheden. De Scandinavische landen scoren ook altijd bijzonder goed in onderzoeken rond corruptie in de politiek. En dus stelt men vast dat zwartwerk en sociale en fiscale fraude in die Scandinavische landen geen systemisch probleem uitmaken, ondanks de torenhoge belastingsdruk in die landen.

Landen als Italië en zeker Griekenland vormen de tegenpool van de Scandinavische landen. Daar trachten de mensen met alle mogelijke middelen aan belastingsontduiking (en dus ook zwartwerk) te doen omdat de kwaliteit van de overheidsdiensten ronduit slecht is en omdat er nauwelijks politici te vinden zijn waar geen corruptiegeurtje rondhangt. Een verlaging van de belastingen zal daarom ook in deze landen nauwelijks een impact hebben op zwartwerk en fraude.

België zit, helaas, dichter bij de zuiderse broeders dan wel de Scandinavische. De kwaliteit van de overheidsdiensten laat ook bij ons veel te wensen over. De lijst van voorbeelden is ellenlang: het openbaar vervoer (de werking van de NMBS is een pure schande), de veiligheid, het vergunningenbeleid, de kwaliteit van de infrastructuur, de werking van het justitioneel apparaat, de administratieve overlast, het mismanagement van dossiers als Dexia, …

De doorsnee Belgische burger ervaart de kwaliteit van de overheidsdiensten in toenemende mate als problematisch, ondanks het vele geld dat er tegenaan gegooid wordt. Ook qua corruptie bekruipt al te vaak een onbehagelijk gevoel als de acties van bepaalde politici in bepaalde dossiers nader tegen het licht gehouden worden. Willen we zwartwerk en sociale en fiscale fraude hier en nu aanpakken dan moeten hogere boetes en verhoogde pakkans. Willen we de fraude ten gronde aanpakken en reduceren tot Scandinavische proporties dan zal de ganse overheid, in al haar geledingen, qua efficiëntie van haar dienstverlening naar een veel hoger kwaliteitsniveau moeten (en zal ook de rechtlijnigheid en transparantie van de besluitvorming versterkt moeten worden). Daarmede zitten we dan evenwel ver buiten de bevoegdheden van John Crombez.