Venice. Canaletto and his rivals (*** 1/2) in de Londense National Gallery is een mooie uiteenzetting van het 18de-eeuwse vedutismo.
Canaletto and his rivals (*** 1/2) in de Londense National Gallery is een mooie uiteenzetting van het 18de-eeuwse vedutismo.
Vedutismo
Vedutismo, of het schilderen van vedute, betekent in dit geval het gedetailleerd schilderen van bestaande stadsgezichten. De Londense National Gallery vergaarde vijftig uitstekende bruiklenen. Tussen 1707 en 1793 beleefde het Venetiaanse vedutismo een opmerkelijke bloeiperiode. In het begin werden de stadsgezichten nog besteld door rijke inwoners van de stad, maar naderhand bleken vooral reizigers gretige afnemers van het genre te zijn. Aristocraten die de Grand Tour aflegden – het bezoeken van de kunsteden in Italië als onderdeel van het culturele curriculum – verlangden een souvenir van hun Italiaanse reis.
De Amersfoorter Gaspar van Wittel, beter bekend als Gaspare Vanvitelli (1652/3-1736) en geëquipeerd met het Hollandse gevoel voor landschapskunst, introduceerde het genre in Italië. Niet lang daarna werd zijn voorzet door de Italianen opgepikt.
Canaletto
Vanaf 1719 wierp ene Giovanni Antonio Canal (1697-1768) zich op de stadsportretten. De jonge Canaletto hield van de onvolkomenheden van zijn stad: de onaffe staat van het plaveisel van het plein van San Marco of de minder pittoreske delen van de stad komen in zijn jeugdwerken aan bod. The Piazza San Marco, looking East is zo’n vroeg meesterwerk. De stemmigheid en de gewaagde schildertrant maakten op een bepaald moment plaats voor zon, zee en opgewektheid, want dat verkocht beter. Hij polijstte zijn stijl en wierp de jeugdige onverschrokkenheid van zich af.
Als we kijken naar de werken van Luca Carlevarijs (1663-1730), één van de vroegste beoefenaars van het genre, dan merken we dat de meeste van zijn schilderijen in een uniforme pastelkleurige atmosfeer steken. Canaletto van zijn kant observeerde het licht en incorporeerde die kennis in zijn werken. Het betekende een aanzienlijke verhoging van het drama in de Venetiaanse stadsgezichten.
In de tentoonstellingsruimten van de National Gallery zien we de lagunestad vanuit talloze idyllische standpunten terugkeren. Men had een voorliefde voor de opzichtige voluten en vele beelden van de Santa Maria delle Salute en vanzelfsprekend voor alles wat zich enigszins op en rond het Piazza San Marco bevond. De Regatta’s en ceremoniëlen hadden eveneens veel succes.
Rivalen
Canaletto werd een synoniem voor het genre, maar toen zijn kunst een dogmatisch trucje was geworden, traden rivalen op de voorgrond. Bernardo Bellotto (1722-1780), een neef van de man en ex-lid van zijn succesvolle workshop, stak alles in een strakker kleedje. Met die werkwijze overklaste hij vaak de meester. De strakke lumineuze voile zorgt voor een heldere aftekening van de architectuur. Het winterse licht waarover kunstwetenschappers spreken, vat zijn bijdrage zo’n beetje samen. Als je de tijd neemt om een topwerk van Canaletto te savoureren en vervolgens denkt dat dit niet overtroffen kan worden, dan zal een topper uit de stal van Bellotto je misschien op andere gedachten brengen. Dit is een indrukwekkend verhaal rond rivaliteit.
Een laatste rivaal, tegen het einde van Canaletto’s leven, was Francesco Guardi (1712-1793). Guardi kende het werk van Canaletto door en door, en was niet te beroerd om zijn composities te lenen. Wie een bepaald gezichtspunt in de stad ontdekt had, bezat bij wijze van spreken het copyright. Guardi was een autoriteit op het vlak van het oeuvre van Canaletto, maar ging zelf op schilderkunstig vlak nog een stapje verder. Zijn stijl is schetsmatig, en formeel soms gelijkend of voorlopend op het impressionisme. Zee en lucht versmelten niet zelden met elkaar, witte hoogsels zorgen voor visuele poëzie – nonchalante toetsen van een meester. Guardi was minder bezorgd om de levensechtheid van zijn vedute. Geef ons maar zijn frenetieke figuurtjes in plaats van de tinnen poppetjes van Canaletto en Guardi.
Niets gaat boven een wandeling doorheen het echte werk, maar wat Canaletto en de zijnen met hun Venetiaanse stadsportretten presteerden, is het zilver meer dan waard.
Venice. Canaletto and his rivals
Tot 16 januari
National Gallery
Londen
Website
Matthias Depoorter
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier