Johan Van Overtveldt (N-VA)

Eurozone alsmaar meer in ademnood

Johan Van Overtveldt (N-VA) Europarlementslid, voormalig minister van Financiën en ex-hoofdredacteur Trends en Knack.

Portugal gaat de Griekse weg op. De downgrades van Spanje en enkele grootbanken verscherpen de algemene structurele crisis.

Het heeft absoluut niets met aangeboren europessimisme of genetisch bepaald economisch pessimisme te maken maar alles met realisme: het gaat echt niet goed met de eurozone. Terwijl het Griekse probleem blijft gloeien als een overbelaste kerncentrale en de Europese bewindsvoerders openlijke ruzies en contradictorische verklaringen aan elkaar blijven rijgen, stapelen de problemen binnen de eurozone zich alsmaar verder op.

Neem nu Portugal. Het land kondigde zonet straffe nieuwe besparingen en belastingen aan. Die maatregelen dringen zich op omdat het land, zoals leden van de klassieke troika (EU, ECB en IMF) enkele dagen terug reeds ventileerden, haar begrotingsdoelstellingen niet haalt. Mede door de stilaan barslechte internationale omgeving zullen die besparingen en belastingsverhogingen de recessie in Portugal verscherpen. De Portugese economie kromp met 2,5% in 2009, kende in 2010 een lichte herleving met een groei van 1,3% en zal volgens het IMF dit jaar uitkomen op – 2,2% en volgend jaar op -1,8%. Voor het vierde kwartaal van dit jaar meldt zich echter een krimp van 4 à 6% op jaarbasis. De IMF-cijfers voor dit en volgend jaar zijn dan ook aan de optimistische kant.

De Portugese regering en Europese leiders ontkennen het in alle toonaarden maar de realiteit is dat Portugal geleidelijk maar zeker afzakt naar een Grieks scenario: diepe recessie, dus meer uitgaven, minder inkomsten en toenemende tekorten. Nieuwe besparingen en belastingsverhogingen verscherpen de recessie en maken de begrotingsdoelstellingen opnieuw onhaalbaar. Nieuwe hulp van Europa en het IMF is dan onvermijdelijk. Voor private obligatiehouders (in belangrijke mate de banken) komt de dreiging van een haircut op de Portugese portefeuille alzo ook dichterbij.

Portugal werd in het verleden al behoorlijk afgewaardeerd door de rating agencies, nu is Spanje weer aan de beurt. Standard & Poor’s haalt de quotering van Spanje van AA naar AA-. Madrid doet erg zijn best om de bank- en begrotingscrisis in het land onder controle te houden maar mede door het ontbreken van economische groei en enig reëel perspectief op groei in de nabije toekomst wordt die taak alsmaar lastiger. De banken blijven in last omwille van de erfenis van een nog steeds verre van opgeruimde vastgoedzeepbel en de regionale baronieën maken een systematische begrotingscontrole zeer moeilijk.

Tegelijk met de downgrade van Spanje ging een ander rating bureau, Fitch over tot een afwaardering van drie grootbanken, nl. UBS, Lloyds en RBS. Voorts dreigt Fitch met donwgrades voor een gans rist van grootbanken zoals onder meer Deutsche Bank en BNP Paribas. Zulke verminderingen van de kredietwaardigheid hebben verschillende gevolgen. Ten eerste, zowel voor landen als voor banken brengen zij een verhoging van de intresten mee die moeten betaald worden op de financiële middelen die ze aantrekken. Voor landen leidt dit tot vergroting van de begrotingstekorten (en dus ook verhoging van de schuldgraad) en voor banken tot aantasting van de rendabiliteit (en dus ook aantasting van solvabiliteit en liquiditeit).

De moordende interactie tussen de bankencrisis in Europa en de problematiek van de overheidsschuld (“sovereign debt crisis”) wordt fors aangezwengeld door de recente (en nakende) downgrades. De banken krijgen hierdoor immers nog méér behoefte aan vers kapitaal dat in de huidige omstandigheden, zeker op de kortere termijn, enkel door de overheden kan geleverd worden. Maar deze overheden binnen de eurozone zitten nagenoeg allemaal reeds opgezadeld met (te) hoge schulden. Moeten zij tussenkomen om hun banken te redden (cfr. België en Dexia) dan komen er nieuwe downgrades die de waarde van de portefeuille aan overheidspapier aangehouden door de banken aantasten en de behoefte aan verse kapitaal van de banken opnieuw aanzwengelen. Bovendien leiden nieuwe verminderingen van kredietwaardigheid opnieuw tot hogere financieringslasten en grotere tekorten. Als het begrip Catch 22 ooit echt concrete inhoud had …

Naar de top van 23 oktober wordt het imperatief dat de Europese leiders met spectaculair sluitende en ingrijpende maatregelen komen om de diverse vicieuze spiralen waarin de eurozone vandaag wegzinkt te doorbreken. Het was niet voor niets dat Jean-Claude Trichet, de president van de ECB, deze week nog openlijk verklaarde dat “de eurozone nu echt in systeemcrisis zit”. De definitie van een systeemcrisis is dat de overleving van het desbetreffende systeem ernstig op de helling staat.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content