Leo Neels

Emopatat

Leo Neels Advocaat en Prof. (em.) Mediarecht KULeuven en UAntwerpen

“Een mening is geen misdaad”, zo luidt de titel boven de striemende aanklacht van Anne Teresa De Keersmaeker (DS 26 febr.) naar aanleiding van de veroordeling van de Rechtbank van Eerste Aanleg te Dendermonde van de actievoerders in de patattenzaak. Die betrof een actie tegen een wettelijk vergund wetenschappelijk proefveld van het VIB en de Universiteit Gent met genetisch gewijzigde aardappelen. Daarbij werden vernielingen aangebracht en klappen uitgedeeld aan politie-agenten.

Mevr. De Keersmaeker heeft groot gelijk: in onze samenleving is een mening inderdaad geen misdaad – extreme uitzonderingen zoals strafbaar racisme buiten beschouwing gelaten. Maar ze heeft groot ongelijk met haar suggestie dat de rechtbank “het sociaal engagement van de toenmalige actievoerders criminaliseert, en elke groep mensen die voor zijn eisen op straat komt gelijkstelt met een criminele bende”. Het vonnis bewijst het tegendeel.

Rector Marc Waer van de KULeuven, die Mevr. Van Dyck destijds als onderzoekster aan zijn universiteit ontsloeg, reageerde (DS 27 febr.), en argumenteerde op basis van een tegenstelling tussen haar activiteiten als activiste en als onderzoeker. Ook de opinie van de Rector vindt geen grondslag in het vonnis en is bizar in het kader van het leerstuk van de meningsvrijheid (zie eerder: “Vrije meningsuiting in de patatten”). De valse antithese gaf aanleiding tot verdere polemiek, o.m. in De Standaard van 1 maart (M. Van De Sande, “Activist of onderzoeker?”, en A. Froeyman en L. Kosolosky, “Het sprookje van Waer”).

Er zijn weinig landen waar meningsuiting zo beschermd is als hier. Maar fundamentele uitingsvrijheid kent beperkingen: ze biedt geen rechtvaardigingsgrond voor misdrijven die bij expressie worden begaan (art. 19 Grondwet).

De veroordeling van Mevr. Van Dyck en haar kompanen rust op een reeks van strafbare feiten, die trouwens haaks stonden op hun overleg met de gemeentelijke autoriteiten en de politie. Dat overleg was erop gericht om de uitoefening van de demonstratie- en uitingsvrijheid toe te laten en geordend te laten verlopen.

Het vonnis noteert dat het geweldloosheidsengagement van de actiegroep niet is nagekomen. Gevolg: vernieling van de afsluiting, van bewakingscamera’s, van de aanplant, slagen en verwondingen aan de agenten, en bestuurlijke aanhouding… door de actiewoordvoerder werd dit alles als “overwinning” aangemerkt. De strafvordering rustte ook op de vaststelling dat deze feiten door een groep op een georganiseerde wijze werden gepleegd. In het juridisch jargon levert dat het misdrijf “bendevorming” op.

Er zijn bijkomende elementen. In hun verhoren hebben de actievoerders, zo vermeldt het vonnis, geen zinnige verklaringen afgelegd, en ze weigerden om voor de rechtbank te verschijnen en daar hun verweer te voeren.

Dit illustreert een autoritair en ondemocratisch patroon in hoofde van deze actievoerders. Niet met hun mening, maar met hun methode plaatsten ze zich buiten de rechtsstaat. Ze claimen hun groot moreel gelijk, en ontlenen daaraan hun recht op eigenrichting: ze achten zich, op grond van hùn agenda – bestrijding van ggo’s – boven alles verheven, ook als dat onwettig handelen inhoudt. Hun gelijk legitimeert, voor henzelf, dàt voorrecht. Een moderne rechtsorde is niet verenigbaar met zulke zelfgeproclameerde privileges, noch van vadsige koningen, noch van dictatoren, noch van actiegroepen.

Ten opzichte van de normale rechtsprocedure hanteren ze dezelfde methode: verstek! Dit is niet minder dan de weigering van het tegensprekelijk debat, dat nochtans de kern is van meningsvrijheid. Deze actievoerders verkozen enkel actie met minachting van argumentatie; ze vinden dat ze recht hebben op hùn methoden, inbegrepen strafbare handelingen.

Dat is een nieuw dictatoriaal bewind, van sommige groepen van actievoerders, fundamentalisme dat steunt op misprijzen voor andere meningen en voor de rechtsorde. De rechtbank van Dendermonde gaf het enig mogelijk antwoord in een rechtsstaat, een goed gemotiveerd vonnis. Daartegen kunnen de dames en heren actievoerders verzet aantekenen, doch dan zullen ze verweer moeten voeren met echte argumenten.

Hun mening over patatten geniet alle respect in onze samenleving, net zoals deze van de wetenschappers van het VIB en de Universiteit van Gent, die binnen de rechtsorde, op een vergunde wijze handelen. Dat was het debat niet. Het debat voor de rechtbank is beperkt tot de juridische beoordeling van vernielingen en van slagen en verwondingen. Hun opvatting over de manier waarop ze menen hùn meningsuiting altijd en overal te mogen beoefenen vindt in onze rechtsorde immers, terecht, geen grondslag. Al de rest is emotie en woordkramerij.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content