Een oude meester. Foto’s van Marc Riboud

Marc Riboud behoort tot het selecte groepje Franse reportagefotografen die de vorige eeuw in beeld hebben gebracht. Hij behoorde tot de Magnumgroep en reisde voor hen naar alle continenten. Veel minder dan de huidige generatie was hij uit op sensatie maar focuste in elke situatie op een menselijk aspect dat hij met de nodige discretie belichtte.

Marc Riboud (Lyon, 1923) is één van de monumenten van de Europese fotografie. Henri Cartier-Bresson en Robert Capa introduceerden hem bij de exclusieve club van het agentschap Magnum waarvan hij een boegbeeld werd van de reportagefotografie. Maar zijn benadering van de feiten die hij op zijn ontelbare reizen vaststelde was fundamenteel anders. Hij is het tegendeel van de sensatiejournalist en kiest bewust voor de menselijke kant van de gebeurtenissen waar hij getuige van was.

Dat tekent ook z’n stijl die uitmunt in soberheid en evenwichtig uitbalanceren van het onderwerp. Uit de totaliteit van een gegeven kiest hij een fragment dat zo precies mogelijk de situatie van dat moment vastlegt. In feite is Riboud een romanticus die bijna altijd zoekt naar een humane benadering van de feiten. Hij zegt het zelf : Ik ben een wandelaar die rondloopt en kijkt zonder op jacht te gaan en zo vind ik mijn onderwerpen. Er is één wereldberoemde foto die hem typeert. Ze werd in 1967 genomen in Washington tijdens een beroemde vredesmars tegen de Vietnam politiek van de regering.

Links in beeld staat een rij soldaten die, agressief met de bajonet op het geweer, klaar staan om uit te rukken tegen de betogers. Tegenover hen figureert een jonge vrouw, de 17jarige studente Jan Rose Kasmir, die met een bloem in de hand en voor haar gezicht als het ware de militairen bezweert niet op te treden. In één beeld heeft Riboud een heel programma vastgelegd : de aversie van de Amerikaanse bevolking tegen de Vietnam oorlog en het agressieve antwoord daarop. Eigenlijk is deze foto een romantisch beeld waarin het geweld bedwongen wordt door de jeugd en een bloem als symbool. Riboud heeft daar uiteraard meerdere shots van gemaakt, de contactafdrukken zijn gekend. Men kan daar op zien hoe hij rond zijn onderwerp heeft bewogen om het moment te vinden dat inhoudelijk en vormelijk voor hem het correcte was.

Riboud maakte zijn eerste foto in 1937 – hij was toen veertien jaar – op de wereldtentoonstelling in Parijs. Hij gebruikte een kleine Vest Pocket-camera die hij van zijn vader voor z’n verjaardag had gekregen. Als jong-volwassene ging hij in het verzet maar ondertussen studeerde hij voor ingenieur en ging daarna, als arbeider, in een fabriek werken waar hij een week vakantie nam om foto’s te nemen op het Festival van Lyon. Die reportage had hem dermate geboeid dat hij de fabriek vaarwel zegde om zich exclusief aan de fotografie te wijden. In 1953 werd één van zijn foto’s, een schilder die aan het werk is op de Eiffeltoren, gepubliceerd in Life magazine en dat werd de aanleiding om lid te mogen worden van het Magnumcollectief. Robert Capa stuurde hem dadelijk naar Londen om “naar de meisjes te kijken en Engels te leren”. Hoe dat zat met het meisjes kijken weten we niet maar Engels leerde hij er niet, wel maakte hij er foto’s bij de vleet. Van 1955 af begon dan een lange en vruchtbare periode van reizen naar het Midden-Oosten, Afghanistan, China, de Sovjet Republiek, Afrika en Vietnam. Dat resulteerde in talrijke boeken en tentoonstellingen waarvan die in het Maison Européenne de la Photographie in Parijs (2004) 100.000 bezoekers aantrok.

Als monument van de Franse fotografie past Marc Riboud in een lange traditie van fotoreporters die gedurende vele decennia elkaar opvolgden. Het typische is dat ze elkaar niet kopiëren maar bevruchten. Wat opvalt bij Riboud is dat zijn stijl nauwelijks gewijzigd is onafgezien of hij in kleur of zwart/wit werkt Ook zijn benadering van het onderwerp is altijd dezelfde gebleven, discreet, attent, nieuwsgierig naar zinvolle details. Hij is een fotograaf met stijl en distinctie. De kleine retrospectieve in Brussel bewijst het.

Ludo Bekkers

Tentoonstelling “Marc Riboud, retrospectieve”. Brussel, Young Gallery (Louizalaan) nog tot 11 oktober.