Duitsland maakt of kraakt de euro

Hoe graag ook velen in Europa het anders zouden willen zien, het zal Duitsland zijn dat bepaalt hoe het nu verder gaat met de euro. Kanselier Angela Merkel waarschuwt voor wat Duitsland kan doen.

Hoe graag ook velen in Europa het anders zouden willen zien, het zal vooral, om niet te zeggen bijna uitsluitend, Duitsland zijn dat bepaalt hoe het nu verder gaat met de euro. Sommige niet-Duitsers roepen vaak heel hard en vinden het om een bizarre redenen blijkbaar leuk om de Duitsers regelmatig te schofferen maar de economische en financiële dominantie van Berlijn is onontkoombaar. De bereidheid vanwege onze oosterburen om te doen wat nodig is om de Europese eenheidsmunt structureel te redden, blijft groot maar is evenwel niet ongelimiteerd.

Kanselier Angela Merkel verklaarde gisteren dat de Europese partners en de rest van de wereld dringend moeten beseffen dat ze de Duitse mogelijkheden om de europroblemen op te lossen niet mogen “overschatten”. Onze middelen, aldus Merkel, om de eurozone te redden “zijn niet ongelimiteerd”. Het is fout deze uitspraak van Merkel enkel in financieel-budgettaire zin te verstaan. Er is ook een politiek-maatschappelijk rem op wat de regering in Berlijn naar de euro toe kan/wil/durft doen. De scepsis in Duitse publieke opinie ten aanzien van het ganse euro-gebeuren groeit met de dag. Zo willen nu al 68% van de Duitsers dat Griekenland de eurozone verlaat, een percentage dat de jongste maanden voortdurend en fors opliep.

Hoe sterk staat Duitsland achter de euro? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, dienen de voor- en nadelen van de euro voor Duitsland overlopen te worden. Voorafgaandelijk deze bemerking: de erfenis van het verleden en het Duitse schuldgegeven daar rond speelt vandaag nog altijd, maar in steeds mindere mate. Mede door haar nauwe band met gewezen kanselier Kohl vormt Angela Merkel het symbool van de laatste generatie Duitsers die het Europese gebeuren gedeeltelijk vanuit deze visie benaderen. Ook bij jongere generaties Duitse politici en intellectuelen blijft de erfenis van het verleden leven maar de bereidheid om dit gegeven expliciet mee te nemen in politieke besluitvorming verdwijnt steeds meer. Deze mentaliteitswijziging maakt dat het idee om van Duitsland en Duisters extra inspanningen te vragen in naam van het hogere Europese goed hoe langer hoe minder aan de orde is.

Voor Duitsland kleven er vandaag drie grote voordelen aan de euro. Ten eerste, de monetaire unie cementeert de eenheidsmarkt die erg belangrijk is voor de Duitse export die op haar beurt in belangrijke mate de ganse Duitse economie trekt. Ten tweede, de euro is vandaag voor Duitsland een ondergewaardeerde munt wat de Duitse export erg ten goede komt. Indien Duitsland morgen terug een eigen nationale munt zou hebben, dan zou die op de internationale wisselmarkten minstens 20% hoger noteren dan de euro, met alle gevolgen van dien voor export, economische groei en tewerkstelling in Duitsland. Ten derde, de Duitse overheid kan vandaag lenen op 10 jaar aan 1,5%. Gegeven een inflatie van 2% is dit dus gratis geld. Die lage rente voor Duitsland heeft ook te maken met de aanwezigheid van diverse probleemlanden binnen de eurozone.

Langs de kant van de nadelen situeren zich twee belangrijke elementen. Ten eerste, naarmate de crisis dieper en breder uitzwaait binnen de eurozone zal Duitsland finaal the last man standing zijn. De kosten van en verantwoordelijkheid voor reddingsplannen allerhande en voor Europese noodfondsen zal verhoudingsgewijs steeds meer op de Duitse schouders terechtkomen. Na de zwaar financiële pil van de Duitse eenmaking (bijna) doorgeslikt te hebben, is het voor de meeste Duitsers compleet onaanvaardbaar ook nog eens zware Europese rekeningen te moeten gaan voldoen. Stembusgewijs maken de Duitsers dat ook heel duidelijk aan Merkel en haar coalitie.

Ten tweede, het beheer van de eurocrisis zoals tot nu toe gevoerd, heeft het risico van de-stabilisering van de Europese Centrale Bank (ECB) aanzienlijk verhoogd. Duitsers zijn als de dood voor een centrale bank die onder het indirecte dictaat van de politiek komt te staan, wat in belangrijke mate aan het gebeuren is met de ECB. De Duitse oppositie tegen diverse aspecten van het ECB-beleid zijn algemeen bekend. Het gaat dan onder meer om de aankoop door de ECB van papier van probleemlanden, om de famueze LTROs, om de aanvaarding van minderwaardige collateral en om de controle op de acties van bepaalde nationale centrale banken binnen het eurosysteem.

De voordelen van de euro voor Duitsland wegen vandaag nog altijd duidelijk op tegen de nadelen. Nu Spanje meer en meer afdrijft naar de noodzaak van een volledige bailout en een Griekse exit zware bijkomende kosten dreigt te gaan veroorzaken, ebt het overwicht van de voordelen geleidelijk weg. Eens het omslagpunt in de verhouding tussen voordelen en nadelen bereikt – en het gaat om perceptie, geen harde wetenschap – mag de rest van Europa zich aan een nog halsstarriger en nog stugger Duitsland verwachten. Duitsers lachen nooit met financiële instabiliteit, zeker als die alsmaar verder uitdeint.