De waarde van een leraar is onschatbaar

Je voelt het zo aan de leerlingen in een school of het lerarenkorps er gemotiveerd is of niet.

Vorige week gaf ik een voordracht over sociobiologie voor de twee laatste jaren van de humaniora van het Sint-Leocollege in Brugge. Het was een verrijkende ervaring. Ik geef regelmatig voordrachten voor scholen, en het is opvallend hoe de reacties van de leerlingen van school tot school verschillen.

Ik heb de neiging de kwaliteit van een publiek op een voordracht te evalueren aan de hand van wat ik de schaal van Draulans ben gaan noemen: een beoordeling op basis van de intensiteit en de diepgang van de vraagstelling en het debat achteraf. Soms komen er uitsluitend voorspelbare vragen zonder veel intellectueel weerwerk, soms is er een verrassende discussie die langer kan duren dan de voordracht zelf, met af en toe originele inzichten.

De leerlingen van het Sint-Leocollege scoorden hoog op de schaal van Draulans. Ze aanvaardden niet zomaar wat ze hadden gehoord, zeker niet inzake milieuvraagstukken zoals het nut van het beschermen van biodiversiteit in het algemeen en van egels in het bijzonder.

Ze waren meteen stil bij het begin van de twee uur durende sessie, en gedisciplineerd tijdens de debatsessie achteraf. Een plezier om met hen in discussie te gaan, en om te merken dat de jeugd van tegenwoordig niet lijdzaam een pessimistische visie op de toekomst van de aarde ondergaat, maar bereid is er tegenaan te gaan om er ook voor haar generatie iets goeds van te maken.

Ik heb door de jaren heen geleerd dat een belangrijke factor in het bepalen van het succes van een school de kwaliteit van het lerarenkorps is (en dan kom ik uiteraard niet in contact met scholen die geen voordrachten voor leerlingen op hun programma hebben).

De leraar die in Brugge de voordracht georganiseerd had, getuigde van een mooie combinatie van het als vanzelfsprekend (maar onopvallend) eisen van wat discipline en het even vanzelfsprekend laten blijken van waardering voor zijn pupillen. Hij organiseert regelmatig een discussiesessie met iemand van buitenaf, en daar zijn klinkende namen bij, zoals federaal minister van Financiën Steven Vanackere. Je voelt het aan zijn leerlingen dat ze het gewend zijn in debat te gaan, zelfs met gevestigde namen.

Het belang van goede leraren kan niet genoeg benadrukt worden, zeker in het licht van de trieste vaststellingen over de gebrekkige algemene kennis van leraren-in-opleiding die in het coververhaal van Knack belicht werden. Ik herinner me nog perfect bepaalde leraren uit mijn schoolverleden, en dat had meestal meer met hun gedrevenheid als lesgever, de passie voor hun vak, te maken dan met mijn persoonlijke interesses. Helaas blijkt leraar voor veel mensen niet de eerste keuze te zijn als ze écht een professionele carrière willen nastreven. Ik ben slecht geplaatst om daar iets over te zeggen, omdat lesgeven ook voor mij destijds de laatste optie in de rij van beroepsmogelijkheden was. Ik weet nog altijd niet of ik het volgehouden zou hebben, jaar na jaar dezelfde stof aantrekkelijk maken, in een keurslijf van administraties die menen een stevige greep te moeten houden op de grenzen waarbinnen een leraar mag opereren.

Ook vanuit biologisch oogpunt bekeken groeit het belang van een goede opvoeding. Er is op het wetenschappelijk front jarenlang een tweespalt geweest tussen biologen en pedagogen, tussen natuur en cultuur, tussen genen en sturing van de omgeving, maar het is evident dat beide op elkaar inwerken, dat de manier waarop je genetische constellatie zich manifesteert mee bepaald wordt door het milieu waarin je moet gedijen.

Recent onderzoek heeft zelfs uitgewezen dat er een rechtstreekse interactie kan zijn van genen met hun omgeving. Er zijn genen die mensen het slechte pad op jagen als ze in een situatie opgroeien met veel straat- of familiaal geweld, maar dezelfde genen kunnen van jonge mensen sociaal-voelende individuen maken als ze terechtkomen in een warm gezin of een aangename schoolomgeving. Sommige genen kunnen iemand dus sturen in de richting die het beste lijkt overeen te stemmen met de omgeving waarin hij of zij moet leven.

Hoe dat concreet in zijn werk gaat, is niet bekend, maar het inzicht versterkt de waarde van een goede opvoeding. De hamvraag die voortvloeit uit het ontnuchterende verhaal in Knack is natuurlijk of een gebrekkige algemene kennis automatisch impliceert dat iemand geen goede leraar kan zijn. Ik zou geneigd zijn te zeggen van niet, zolang je maar genoeg passie in je aanpak steekt om hetgeen je in je klassen brengt zo aantrekkelijk en overtuigend te maken dat je leerlingen op zijn minst luisteren naar wat je vertelt.

Maar als er in het onderwijs vooral ambitieloze, uitgebluste of andere oninteressante mensen terechtkomen, zitten we met een probleem.

Dirk Draulans

Bent u slimmer dan een leerkracht? Doe de test.