Hubert van Humbeeck

De vraag van Nooteboom

Pas na de verkiezingen in Griekenland en Frankrijk wordt duidelijk wat in Europa mogelijk is. Maar ook Angela Merkel is haar toekomst niet zeker.

Voor het eerst in lange tijd zaten Frankrijk en Duitsland vorige week niet even samen voor het begin van een Europese top. Voor het eerst in lange tijd draaide een top ook niet rond Angela Merkel, of wat ze van tevoren met Nicolas Sarkozy had afgesproken. De tijd van ‘Merkozy’ is voorbij. De nieuwe Franse president François Hollande trok na afloop van de bijeenkomst een volle zaal voor zijn persconferentie. De ruimte waar Merkel wat commentaar gaf, bleef halfleeg. Dat had er uiteraard mee te maken dat het voor Hollande vorige week in Brussel een première was. Maar hij zette ook in de beslotenheid van de vergadering de toon. Zijn pleidooi voor groeistimulansen en euro-obligaties staat tegenover de eenzijdige spaarpolitiek van de bondskanselier en haar begrotingspact.

De Europese Raad is, als het daarover gaat, bijlange niet meer zo eensgezind als zes maanden geleden. Raadsvoorzitter Herman Van Rompuy is gevraagd om tegen eind volgende maand ideeën te verzamelen en voorstellen te doen. Tegen die tijd zijn de verkiezingen in Griekenland en Frankrijk achter de rug en wordt alles veel duidelijker. Zolang Hollande niet zeker is dat hij met een socialistische meerderheid in het parlement kan besturen, heeft hij weinig ruimte voor een compromis met de Duitse tegenpartij.

Daar staat tegenover dat Merkel over enkele maanden ook op campagne moet, en die verkiezingen kondigen zich voor haar christendemocratische CDU moeilijk aan. De sociaaldemocratische SPD is in alle peilingen aan een opmars bezig. Ook daarom kwam het recente debacle van de CDU in de belangrijke deelstaat Noord-Rijnland-Westfalen zo hard aan. Berlijn leerde meteen een andere kant van Merkel kennen. Ze ontbood de CDU-lijsttrekker in Noord-Rijnland-Westfalen, Norbert Röttgen, en stuurde hem prompt de laan uit als minister van Milieu in de nationale regering.

Angela Merkel weet beter dan wie ook dat het in die verkiezingen straks om haar toekomst gaat. Zoals ze zelf ooit Helmut Kohl aan de kant schoof, zo zal ook haar partij niet aarzelen om haar politiek uit te schakelen als dat zo uitkomt. Nothing personal, strictly business – zoals Al Pacino zei in de film The Godfather. Merkel is ondertussen ook lang niet zeker dat haar fameuze begrotingspact in haar eigen land wordt geratificeerd. Ze heeft daarvoor een tweederdemeerderheid nodig, en die heeft ze niet zonder de steun van de oppositie. Gesterkt door het succes van Hollande in Frankrijk en van de SPD-politica Hannelore Kraft in Noord-Rijnland-Westfalen stellen zowel de sociaaldemocraten als de groenen eisen: meer geld voor groei en banen in ruil voor hun stemmen.

Op het einde van zijn Berlijnse Notities stelde Cees Nooteboom in 1991, op het moment van de eenmaking, de vraag: wat wil Duitsland als het groot is? De schrijver beseft vandaag dat hij het antwoord nog niet kent en dat Europa toch weer over de rol van Duitsland moet nadenken. Hij ziet dat het lot van het continent nu in handen ligt van de Steuerzahler. De mythische belastingbetaler die niemand kent en iedereen bang maakt. Het brengt Nooteboom tot een nieuwe vraag: weet die in het nauw gedreven burger eigenlijk wat de idee van Europese eenheid voor Duitsland heeft betekend?

Hubert van Humbeeck

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content