‘De schuld voor de bankencrisis ligt bij de overheden’

‘Hebzucht is niet de oorzaak van de bankencrisis. De schuld moet je gaan zoeken bij de overheden,’ zegt hoofdredacteur Johan Van Overtveldt van Knack en Trends in de studio bij Véronique Goossens.

Vrijdagochtend 9 uur. Johan Van Overtveldt, de kopman van Knack en Trends, luidt de openingsbel op Euronext Brussel. Ironisch getuigt hij voor de Kanaal Z-microfoon: “Ik hoop dat dit nu geen Black Friday wordt op de beurs.”

Enkele uren later stuift Danny Reweghs, de Dr. Doom van Kanaal Z, op mij af. De immer rustige beursexpert richt zijn armen naar het plafond. “Een historische dag, Véronique. De tweejarige Duitse rente staat negatief.” Ik bereid mij inwendig al voor op een spannend beurspraatje met hem. De verliezen op de Europese aandelenmarkten lopen op tot meer dan 4 procent.

Wall Street is op dat moment nog niet open, maar je kan er gif op innemen dat er zware averij zal worden opgelopen. Het Amerikaanse job-rapport verraadt dat de arbeidsmarkt in de VS weer in elkaar zakt. China staat op een zucht van een economische krimp, Brazilië’s economie sputtert, India schakelt een versnelling lager. En in Spanje zijn bange burgers massaal geld uit hun banken aan het halen.

Geen wonder dat in de marktenzalen sidderende handen beslissen om aandelen eruit te gooien en oordelen dat staatsobligaties nog sexyer zijn dan gisteren, van de zogenaamd sterke landen dan wel te verstaan. Hoe meer beleggers dat papier inslaan, hoe lager de rente – de vergoeding zeg maar – die ze krijgen. Maar vandaag kiezen hun computermuizen zo verwoed voor Duits papier dat ze op vervaldag minder geld terugkrijgen dan wat ze nu betalen. Ze zijn dus bereid geld te verliezen om het veilig te parkeren.

Wat Dr. Doom van Kanaal Z al lang voorspeld had komt uit: de financiële zevenkoppige draak briest opnieuw zijn stinkende walmen uit.

“Hoge functionarissen in verschillende delen van Europa vertrouwen mij toe dat ze zelf niet meer weten hoe de situatie terug onder controle kan komen,” vertelt Johan Van Overtveldt me in de studio van Z-Talk Goossens. We hebben net een debat ingeblikt met Peter Mertens, de aanvoerder van PVDA. Inzet van de discussie: kapitalisme of liever niet?

Van Overtveldt heeft het over de Europese schuldencrisis, die stilaan griezelige dimensies begint aan te nemen. Spanje heeft deze week te kennen gegeven dat ze het niet meer zien zitten. De markten zijn Spaans staatspapier zo uit ramen en deuren aan het smijten, dat de rente op het papier naar angstwekkende hoogtes koerst. Voor premier Rajoy is dat een ramp, want de Spaanse bankensector flirt met de dood.

Er schuilt iets enorm pervers in dat genadeloos straffen van landen. Wat de democratisch gekozen leiders ook doen, de financiële markten kijken hooghartig toe en halen hun ransel boven. Het enige wat deze politici rest is buigen, knielen, plat op de buik gaan liggen en uiteindelijk komt de ultieme vernedering: een verwijdering uit de eurozone. Die zal uitmonden in een sociologische klimaatopwarming, met een menselijke woestenij als resultaat.

Ook wat de bankensector ons gelapt heeft tart elk rechtvaardigheidsgevoel. Eerst risico’s nemen – “en nu alles op rood” – daarna de megaverliezen doorschuiven naar de burger, vervolgens de economie in de grond boren, de schuldencrisis mee veroorzaken en nu lustig verder bankieren dankzij de geldpers van de ECB.

Of wat vindt u van het feit dat banken vandaag onbeperkt lenen bij die Europese Centrale Bank aan 1 procent rente en dat staten een veelvoud aan rente moeten betalen aan diezelfde banken om hun schulden af te lossen.

“’t Is allemaal de schuld van het kapitalisme en de hebzucht”, en die kreet hoor je niet alleen bij de Indignados.

Volgens Johan van Overtveldt klopt die redenering niet. “Hebzucht is niet de fundamentele oorzaak van de bankencrisis,” zo getuigt hij in zijn nieuwste boek “Red de vrije markt, de terugkeer van Milton Friedman”, dat vanaf volgende week vrijdag in de boekhandel ligt. “Neen, de schuld moet je vooral gaan zoeken bij de overheden en regulerende organen. Die hebben het mogelijk gemaakt dat de financiële sector zo’n brokkenparcours kon afleggen. Neem nu de rentepolitiek van de iconische centrale bankier Alan Greenspan in de jaren ’90, tot na de eeuwwisseling. Die zorgde ervoor dat geld veel te goedkoop was, zodat er veel te veel werd geleend.

Of neem de Basel-normen, die de financiële instellingen een kader opleggen waarbinnen ze mogen werken. Dat kader was veel te groot. Of neem nu de manier waarop de Eurozone werd geconcipieerd. Landen die economisch erg van elkaar verschilden, kregen eenzelfde rentepolitiek, waardoor bijvoorbeeld de Spanjaarden veel te gemakkelijk huizen konden kopen. En tenslotte mag je ook de huidige Europese leiders in dat rijtje zetten. Zij hebben nooit een krachtdadig antwoord geboden voor de schuldencrisis en intussen is de wonde blijven etteren.”

Je moet dus niet de vrije markt met de vinger wijzen, vindt de hoofdredacteur van Knack en Trends, maar de politici en hoge ambtenaren. Per definitie zijn die volgens Milton Friedman, Nobelprijswinnaar voor de Economie, alleen maar bezig met hun eigenbelang en zeker niet met het maatschappelijke belang. De onverkwikkelijke deurenkomedie rond Uplace deze week, doet die stelling alle eer aan.

Peter Mertens, Marxist en per definitie anti-kapitalist, riposteert dat die politici en regulatoren wel onder invloed staan van de financiële sector en multinationals. Johan Van Overtveldt heeft, zoals gewoonlijk, zijn repliek klaar. In een debat dat pijnlijk relevant is, dit weekend op Kanaal Z, verneemt u wat dat antwoord is.

Z-Talk Goossens met Johan Van Overtveldt en Peter Mertens het hele weekend lang op Kanaal Z.