De regeringspartijen willen het Dexia-schandaal afdekken (Rik Van Cauwelaert)

Wat er gebeurt wanneer die overheidsinstellingen, en vooral degene die moeten toezien op de werking van het financiële systeem, zelf onbetrouwbaar zijn geworden, dat wordt pijnlijk aangetoond door de ondergang van Dexia.

In zijn intussen haast klassiek geworden Fixing Gobal Finance besteedt Financial Times-commentator Martin Wolf gepaste aandacht aan de rol van regeringen in het geglobaliseerde financiële systeem. Regeringen hebben zelf de belangrijkste van alle financiële markten gecreëerd: de handel in schuldpapier. De internationale obligatiehandel is daarop gebouwd. Daarom, betoogt Martin Wolf, is het een essentiële taak van regeringen te zorgen voor instellingen die het vertrouwen in financiële afspraken mogelijk maken en dat vertrouwen ook onderhouden.

Wat er gebeurt wanneer die overheidsinstellingen, en vooral degene die moeten toezien op de werking van het financiële systeem, zelf onbetrouwbaar zijn geworden, dat wordt pijnlijk aangetoond door de ondergang van Dexia.

Afgelopen maandag heeft SP.A-volksvertegenwoordiger Dirk Van der Maelen, lid van de Kamercommissie die hoorzittingen voert naar de oorzaken van de val van Dexia, nog een belangrijk bewijsstuk toegevoegd aan het nu al verbijsterende dossier. Uit een document dat Van der Maelen aan zijn collega’s voorlegde blijkt dat niet alleen de regering maar ook de toezichthouders – de Commissie voor het Bank-, Financie-, en Assurantiewezen (CBFA; intussen omgedoopt tot Financial Services and Market Authority FSMA) en de Nationale Bank van België – wisten dat de manier waarop de kapitaalsverhoging van Dexia eind september 2008 werd aangepakt volkomen in strijd was met de Basel-richtlijnen. Dat zijn de voorschriften die zijn opgesteld door de Bank voor Internationale Betalingen.

Tijdens die crisisnacht werden de verantwoordelijken van de Dexia-aandeelhouders Arco Groep (de financiële groep van de christelijke arbeidersbeweging) en de Gemeentelijke Holding door premier Yves Leterme en minister van Financiën Didier Reynders de arm op de rug gewrongen om in te schrijven op de kapitaalsverhoging. Ook al had geen van die aandeelhouders de nodige fondsen om op de kapitaalsverhoging in te schrijven. Sterker nog: noch Arco, noch de Gemeentelijke Holding slaagde erin een financiële instelling te vinden die geld wilde lenen. Waarop de diensten van Dexia voorstelden dat de bank zélf het geld voor de kapitaalsverhoging zou lenen. Zo’n circulaire lening is een flagrante overtreding van de Basel-voorschriften.

De gevolgen van dat financiële geknutsel zijn intussen bekend. Drie jaar later, begin oktober 2011, kapseisde Dexia opnieuw. De aandeelhouders Gemeentelijke Holding en Arco gingen in vereffening, en Dexia werd verkaveld tot Dexia Bank België en Dexia Holding, de zogenaamde restbank.

In Knack schetst Johan Van Overtveldt de omvang van de Dexia-ramp, waarvan de kostprijs zwaar aantikt voor de Belgische belastingbetaler. België betaalde niet alleen 4 miljard euro voor Dexia Bank België, het nam ook nog eens voor 18 miljard euro aan toxische beleggingsproducten over en stelde zich garant voor 60,5 procent van de 90 miljard euro Frans-Belgische staatsgaranties die Dexia Holding overeind moeten houden.

Na de tweede val van Dexia werd eind vorig jaar een Bijzondere Kamercommissie geïnstalleerd. Die zou zich buigen over de oorzaken van de ondergang van de bank en over de verantwoordelijkheid van de politieke en financiële hoofdrolspelers en die van de toezichthouders. De commissie, die in de loop van maart de werkzaamheden wil afronden en haar besluiten wil formuleren, werd in haar werkzaamheden ernstig gehinderd. Zo weigerden de toezichthouders – de Nationale Bank van België en de CBFA – vanwege het beroepsgeheim de commissieleden inzage te geven in de documenten die een licht konden werpen op de afwikkeling van het Dexia-dossier. En aangezien de commissie geen onderzoekscommissie is die kan handelen als een echte onderzoeksrechter en die getuigen onder eed kan horen, bleef het resultaat van de hoorzittingen beperkt.

Bovendien kwam de regering van premier Elio Di Rupo tussenbeide. Ze legde de vertegenwoordigers van de regeringspartijen in de bijzondere commissie aan de ketting. Het storingswerk door de regering maakt het onmogelijk om bruikbare conclusies te formuleren. Voor de regeringspartijen, die ook de politiek benoemde toezichthouders afschermen, is het zaak het Dexia-schandaal af te dekken.

Maar het document dat werd aangereikt door Dirk Van der Maelen is alweer een bewijs van de verpletterende verantwoordelijkheid van de toezichthouders, met op de eerste plaats CBFA/FSMA, voor het Belgische bankenfiasco.

De federale regering, die nu de belastingbetaler voor de Dexia-schade laat opdraaien, kan het zich niet veroorloven om de toezichthouders en de betrokken politici nog langer in bescherming te nemen.

Rik Van Cauwelaert